Węgry

Węgry to demokratyczna republika parlamentarna. Na czele rządu stoi premier, a głową państwa jest prezydent. Kraj jest podzielony na 19 komitatów (odpowiednik polskiego województwa), stolicę Budapeszt i 23 miasta na prawach komitatów. Liczba ludności na Węgrzech sięga 9,7 mln mieszkańców, a w stolicy kraju - Budapeszcie - mieszka około 1,7 mln ludzi. Węgry są członkiem Unii Europejskiej od 2004 roku, a do strefy Schengen przystąpiły w roku 2007. Walutą jest forint węgierski, jednak państwo przygotowuje się do wprowadzenia euro.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Czas trwania poszczególnych etapów edukacji:

• przedszkola i klasy przedszkolne w szkołach podstawowych (ISCED 0): 3 lata
• etap szkoły podstawowej (ISCED 1): 4 lata (jednolita struktura – 8 klasowa szkoła podstawowa)
• etap szkoły średniej I stopnia (ISCED 2): 4 lata (jednolita struktura – 8 klasowa szkoła podstawowa)
• szkoły średnie II stopnia (ISCED 3): 2-5 lat.

Placówki edukacyjne to przedszkola (óvoda), szkoły podstawowe (általános iskola), szkoły średnie II stopnia (gimnázium), zawodowe szkoły średnie II stopnia (szakgimnázium), zawodowe szkoły specjalne (szakiskola) i szkoły rozwijające umiejętności (specjalne) (készségfejlesztő iskola).

Instytucjami kształcenia i szkolenia zawodowego są technika (technicum) i szkoły zawodowe (szakképző iskola).

Uniwersytet lub college to instytucje szkolnictwa wyższego.Odsetek osób przedwcześnie kończących edukację (dotyczy osób w wieku od 18 do 24 lat, które ukończyły co najwyżej szkołę średnią I stopnia i nie uczestniczyły w dalszym kształceniu lub szkoleniu w ciągu ostatnich czterech tygodni) wynosił na Węgrzech 12% w 2021 roku. Celem Unii Europejskiej jest obniżenie tego odsetka do poziomu poniżej 9% do 2030 roku.

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Zarządzanie na poziomie centralnym i nadzór nad edukacją sprawuje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (edukacja publiczna) oraz Ministerstwa Kultury i Innowacji (szkolnictwo wyższe, kształcenie i szkolenie zawodowe). Ministerstwo Technologii i Przemysłu jest odpowiedzialne za kształcenie dorosłych. Zarządzanie jest podzielone między poziom centralny (krajowy), terytorialny i do pewnego stopnia instytucjonalny w kształceniu i szkoleniu zawodowym oraz edukacji publicznej.

Publiczne/ogólnokształcące instytucje mogą być tworzone i utrzymywane przez

• państwo
• samorządy
• kościoły jako osoby prawne
• związki wyznaniowe
• osoby fizyczne lub organizacje.

Placówki kształcenia i szkolenia zawodowego mogą być tworzone indywidualnie lub wspólnie przez:

• państwo
• samorządy
• kościoły jako osoby prawne lub związki wyznaniowe
• organizacje biznesowe
• fundacje
• stowarzyszenia

Instytucje szkolnictwa wyższego mogą być zakładane niezależnie lub wspólnie z innym podmiotem przez:

• państwo
• samorządy
• kościoły jako osoby prawne
• organizacje biznesowe z siedzibą na Węgrzech
• fundacje, w tym fundacje powiernicze i publiczne, związki wyznaniowe zarejestrowane na Węgrzech.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

Obowiązek szkolny dotyczy wszystkich uczniów w wieku od 6 do 16 lat. Dzieci mogą pozostać w przedszkolu rok dłużej, jeśli tak zaleci pedagogiczna rada ekspertów. Jeśli dziecko osiągnie etap rozwoju niezbędny do pójścia do szkoły przed ukończeniem 6 roku życia, władze oświatowe (na podstawie opinii ekspertów) mogą, na wniosek rodzica lub opiekuna, zezwolić dziecku na pójście do szkoły.

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA

Przedszkole oferuje edukację dla dzieci w wieku 3-6 lat. Edukacja przedszkolna jest obowiązkowa od trzeciego roku życia. Zgodnie z Ustawą o Edukacji Publicznej przedszkola mogą też przyjmować dzieci, które kończą trzeci rok życia, 6 miesięcy przed przyjęciem do przedszkola (pod warunkiem dostępności miejsc, zarezerwowanych w pierwszej kolejności dla dzieci, które ukończyły 3 lata i zamieszkują w danym rejonie). Dzieci w wieku lat 5 i starsze obowiązkowo muszą uczestniczyć w zajęciach przedszkolnych minimum 4 godziny dziennie. Przedszkola oferują zarówno opiekę dzienną, jak i zajęcia edukacyjne (50 godzin w tygodniu), a także opiekę zdrowotną, pedagogiczną i rehabilitację dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w wymiarze 11 godzin w tygodniu.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Szkolnictwo podstawowe na Węgrzech działa w ramach w 8-letnich szkół podstawowych (jednolita struktura obejmująca kształcenie na poziomie szkoły podstawowej i średniej I stopnia) i stanowi podstawę kształcenia ogólnego dla uczniów w wieku 6-14 lat. Etap kształcenia na poziomie szkoły podstawowej (általános iskola) obejmuje klasy 1-4, a na poziomie szkoły średniej I stopnia – klasy 5-8. Ukończenie nauki w klasie 8 prowadzi do uzyskania kwalifikacji na poziomie podstawowym. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie mogą kształcić się w różnych typach szkoły średniej II stopnia: ogólnokształcących, średnich szkołach zawodowych, szkołach zawodowych lub zawodowych szkołach specjalnych.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Szkoła średnia II stopnia (gimnázium) zapewnia edukację ogólną, przeważnie przez 4 lata (ale istnieją również szkoły średnie 6- i 8-klasowe) i przygotowuje do matury. Egzamin końcowy pełni jednocześnie rolę egzaminu wstępnego do instytucji szkolnictwa wyższego.

Zgodnie z ponad 50-letnią tradycją, kształcenie na poziomie szkoły średniej II stopnia (ISCED 3) zazwyczaj rozpoczyna się na Węgrzech od 9. klasy po ukończeniu długiej szkoły podstawowej (jednolitej struktury). Najczęściej obejmuje 4 klasy kształcenia ogólnego i od 3 do 5 klas kształcenia i szkolenia zawodowego, w zależności od programu. W niektórych przypadkach, takich jak programy rozwoju talentów i programy wyrównawcze, edukacja trwa 5 lat.

Struktura instytucjonalna kształcenia i szkolenia zawodowego uległa zmianie od roku szkolnego 2020/2021. Dotychczasowa struktura - średnia szkoła zawodowa, zawodowa szkoła średnia II stopnia - została zastąpiona przez inne typy placówek, które zapewniają większą elastyczność kształcenia:

• technika (technicums) - nauka trwa 5 lat. Po pierwszych 2 latach edukacji na tym etapie, rozpoczyna się szkolenie dualne.
• szkoły zawodowe – nauka trwa 3 lata. Pierwszy rok obejmuje kształcenie w danym zawodzie, a przez następne 2 lata odbywa się kształcenie dualne. Państwo zapewnia bezpłatne kształcenie do chwili uzyskania pierwszej kwalifikacji zawodowej, aż do pierwszego egzaminu kwalifikacyjnego.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym, działalność instytucji szkolnictwa wyższego obejmuje kształcenie i badania naukowe oraz twórczość artystyczną. Instytucje szkolnictwa wyższego oferują:

• wyższe studia zawodowe
• studia licencjackie
• studia magisterskie
• studia doktoranckie
• studia podyplomowe.

Do instytucji szkolnictwa wyższego zaliczają się:

• Uniwersytety - są uprawnione do prowadzenia co najmniej 8 kierunków studiów licencjackich i 6 magisterskich, oferowania studiów doktoranckich i nadawania stopni doktorskich, pod warunkiem, że co najmniej 60% ich kadry dydaktycznej i badawczej posiada stopień doktora, prowadzi studenckie koła badawcze i jest w stanie prowadzić studia w językach obcych w niektórych swoich programach. Uniwersytety są uprawnione do oferowania programów w każdym cyklu edukacyjnym.
• Uniwersytety nauk stosowanych - są uprawnione do prowadzenia co najmniej 4 programów licencjackich i 2 programów magisterskich z co najmniej 2 kursami dualnymi (jeśli akredytacja obejmuje inżynierię, informatykę, rolnictwo, nauki przyrodnicze lub studia biznesowe), posiadające co najmniej 45% kadry dydaktycznej i badawczej ze stopniem doktora, prowadzące studenckie koła naukowe i mające warunki doprowadzenia studiów jw. językach obcych na niektórych wydziałach.
• Kolegia - uczelnie zatrudniające co najmniej 1/3 pracowników dydaktycznych i naukowych ze stopniem naukowym doktora. Kolegia są uprawnione do prowadzenia studenckich kół naukowych.

EDUKACJA DOROSŁYCH

Głównymi celami edukacji dorosłych są:

• zachęcanie dorosłych do uzupełniania wykształcenia i/lub kwalifikacji
• poszerzenie oferty dla grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, zwłaszcza dla nisko wykwalifikowanych dorosłych, w celu poprawy ich szans na zatrudnienie
• zwiększenie kompetencji językowych w celu sprostania wyzwaniom związanym z rozwojem gospodarczym, kulturalnym i technologicznym
• zaspokajanie nowych potrzeb społeczeństwa informacyjnego
• rozwój kompetencji cyfrowych.

Edukacja dorosłych obejmuje ogólne programy w niepełnym wymiarze na wszystkich poziomach ISCED, kształcenie zawodowe oraz szeroki wybór kursów pozaformalnych oferowanych przez instytucje publiczne i prywatne.

Programy drugiej szansy oraz programy szkolenia dorosłych są organizowane dla tych osób, które skończyły naukę w szkole i nie uzyskały żadnych kwalifikacji.

Jednym z takich programów jest program pomostowy, wprowadzony na podstawie Ustawy o Edukacji Ogólnej oraz Ustawy o Kształceniu Zawodowym. Program wspiera uczniów, którzy nie ukończyli nauki na poziomie szkoły średniej I stopnia lub z uwagi na słabe wyniki w nauce, nie zostali przyjęci do szkoły średniej II stopnia.  Programy te oferują zindywidualizowany tok kształcenia, zachęcający tych uczniów do powrotu do szkoły średniej.

Do programów edukacji dorosłych mogą aplikować jedynie osoby, które ukończyły naukę w ramach obowiązku szkolnego. Obowiązek szkolny trwa do końca roku szkolnego w roku, w którym uczeń kończy 16 lat.

Programy oferują naukę w niepełnym wymiarze czasu dla dorosłych, którzy nie ukończyli edukacji na poziomie szkoły średniej I stopnia lub chcą uzyskać wyższe kwalifikacje. Są to programy nauki czytania, mające na celu ukończenie szkoły średniej pierwszego stopnia oraz kursy przygotowujące do ukończenia szkoły średniej II stopnia - ogólnokształcącej, średniej szkoły zawodowej lub zawodowej.  Te ostatnie przygotowują uczestników do egzaminu kończącego szkołę średnią lub egzaminu zawodowego, a uczestnicy programu zdają egzamin na tych samych warunkach co wszyscy uczniowie.

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Placówki edukacyjne i specjaliści podejmują następujące zadania w celu zapewnienia wsparcia i pomocy uczniom z niepełnosprawnościami:

• poradnictwo w zakresie kształcenia specjalnego
• wczesna interwencja, edukacja i opieka; indywidualny rozwój poważnie niepełnosprawnych dzieci/uczniów
• pedagogiczna komisja ekspertów; porady rodzicielskie, logopedia, poradnictwo akademickie i zawodowe, dostosowane wychowanie fizyczne, psychologia przedszkolna i szkolna, wsparcie dla wyjątkowo uzdolnionych uczniów.

Na Węgrzech działają:

• oddzielne placówki kształcenia specjalnego
• placówki kształcenia wspierającego
• zintegrowane placówki kształcenia specjalnego i wspierającego
• szkoły i przedszkola integracyjne
• mobilna sieć nauczycieli specjalnych.

WYBRANE STATYSTYKI

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2020/21

^a ISCED= International Standard Classification of Education

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation