Węgry

ZAKŁADANIE I PROWADZENIE PLACÓWEK

Na Węgrzech szkoły i przedszkola są zakładane i prowadzone przez władze centralne, lokalne,  mniejszości narodowe, osoby prawne (np. fundacje) oraz osoby indywidualne.  Około 90 % dzieci uczęszcza do placówek publicznych.

Odpowiedzialność za placówki edukacyjne pozostaje w gestii Ministerstwa Zasobów Ludzkich (the Ministry of Human Capacities), które jest odpowiedzialne za edukację, kulturę, sprawy socjalne, opiekę zdrowotną, młodzież i sport. Za szkolnictwo zawodowe i kształcenie dorosłych odpowiada Ministerstwo Gospodarki Narodowej.

W roku 2013 zarządzanie systemem edukacji zostało scentralizowane. Od stycznia tego roku władze centralne przejęły zarządzanie publicznymi placówkami edukacyjnymi od władz lokalnych (wyjątek stanowią przedszkola). Rząd węgierski ustanowił Centrum Klebelsberg, które przejęło zarządzanie placówkami edukacyjnymi. Władze lokalne otrzymują dotację od władz centralnych przeznaczoną na finansowanie edukacji przedszkolnej, gdyż są one odpowiedzialne za zapewnianie wczesnej edukacji i opieki na swoim terenie.  Mniejszości narodowe mają prawo zakładać własne szkoły i prowadzić w nich nauczanie we własnych językach.

 

NAUCZYCIELE

Najniższe kwalifikacje wymagane do zatrudnienia na stanowisku nauczyciela to licencjat, konieczny do nauczania w placówkach na poziomie ISCED 0 i 1. W szkołach na poziomie ISCED 2 wymagany jest licencjat lub magister, a w szkołach na poziomie ISCED 3 – magister.

Nauczyciele mają prawo do wyboru metod dydaktycznych. Co pięć lat ich praca jest oceniania przez ekspertów zewnętrznych zatrudnionych przez inspektorat państwowy.

 

EGZAMINY ZEWNĘTRZNE

Zgodnie z zapisami Ustawy o Edukacji Publicznej umiejętności czytania i umiejętności matematyczne są testowane u wszystkich uczniów w klasach 6, 8 i 10. Egzaminy odbywają się co roku na jesieni. Z kolei testy dla czwartoklasistów (czytanie, pisanie, rozumowanie i umiejętność liczenia) są przeprowadzane w maju.

Coroczne egzaminy językowe dla wszystkich uczniów uczących się angielskiego i niemieckiego jako pierwszego języka zostały wprowadzone w klasach 6 i 8 od roku 2015. Oceniane jest m.in. rozumienie tekstu.

 

DUALNY SYSTEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO ORAZ WCZESNE KOŃCZENIE NAUKI

Ustawa o Szkoleniach Zawodowych (z roku 2011) wprowadziła system  3-letniego kształcenia zawodowego z elementami dualnymi, który zapewnia, obok zajęć teoretycznych, kształcenie praktyczne od klasy pierwszej szkoły zawodowej.

Na Węgrzech wskaźnik wczesnego kończenia nauki wynosił 12,4 %.w roku 2016.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

 

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA

Żłobek (bőlcsöde) to instytucja opieki społecznej obejmująca opieką dzienną dzieci w wieku od 20 tygodni do 3 lat, zapewniająca odpowiednie warunki dla rozwoju dziecka.

Przedszkole  (óvoda) oferuje edukację i opiekę dla dzieci w wieku 3-6 lat, która jest obowiązkowa od ukończenia trzeciego roku życia. Zgodnie z Ustawą o Edukacji Publicznej przedszkola mogą też przyjmować dzieci, które kończą trzeci rok życia, 6 miesięcy przed przyjęciem do przedszkola (pod warunkiem dostępności miejsc, zarezerwowanych w pierwszej kolejności dla dzieci, które ukończyły 3 lata i zamieszkują w danym rejonie). Dzieci w wieku lat 5 i starsze obowiązkowo muszą uczestniczyć w zajęciach przedszkolnych  minimum 4 godziny dziennie. Od 1 września 2014 r. uczęszczanie do przedszkola jest obowiązkowe dla dzieci trzyletnich i starszych, a zwolnienie ich z tego obowiązku pozostaje w gestii władz lokalnych, na prośbę rodziców. Przedszkola oferują zarówno opiekę dzienną, jak i zajęcia edukacyjne. Przedszkole zapewnia opiekę i edukację przez 50 godzin w tygodniu. Organ prowadzący jest odpowiedzialny za zorganizowanie zajęć ogólnorozwojowych dla dzieci z trudnościami w uczeniu się, zachowaniu oraz z rodzin z problemami społecznymi. Przedszkole także zapewnia opiekę zdrowotną, pedagogiczną i rehabilitację dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w wymiarze 11 godzin w tygodniu.

OBOWIĄZKOWA EDUKACJA

Edukacja jest obowiązkowa dla dzieci i młodzieży w wieku od 3 do 16 lat. Obowiązkowe są trzy lata edukacji przedszkolnej i 10 lat szkolnej. Nauka jest bezpłatna dla uczniów do ukończenia 18 roku życia.

• ISCED 0: 3 lata
• ISCED 1: 4 lata
• ISCED 2: 4 lata
• ISCED 3: 2 lata

 

Obowiązek szkolny dotyczy dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 16 lat. Dziecko, które kończy 6. rok życia przed 31 sierpnia staje się uczniem szkoły podstawowej 1 września tego samego roku. Ustawa o Edukacji Ogólnej pozwala na odroczenie rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej o jeden rok, na podstawie opinii przedszkola, które decyduje czy dziecko jest gotowe do podjęcia nauki w szkole. Prawo zezwala także na rozpoczęcie nauki w szkole dzieciom przed ukończeniem 6. roku życia, pod warunkiem, że życzą sobie tego jego rodzice, a dziecko jest gotowe do nauki w szkole.

SZKOŁY PODSTAWOWE I ŚREDNIE PIERWSZEGO STOPNIA

Kształcenie na tych poziomach jest prowadzone w ramach jednolitej struktury – 8-klasowej szkoły powszechnej (általános iskola) (dla dzieci w wieku 6-14 lat, klasy 1-8). Kształcenie w szkole powszechnej ( ISCED 1 i 2) jest prowadzone w ramach ośmioklasowej jednolitej struktury obejmującej kształcenie w szkole podstawowej  (ISCED 1) i szkole średniej pierwszego stopnia (ISCED 2). Etap kształcenia na poziomie szkoły podstawowej (ISCED 1) obejmuje klasy 1-4, a na poziomie szkoły średniej pierwszego stopnia (ISCED 2) – klasy 5-8. Jednocześnie szkoły średnie drugiego stopnia mają prawo, oprócz kształcenia na poziomie drugiego stopnia (klasy 7-12), oferować kształcenie także na poziomie szkoły średniej pierwszego stopnia (ISCED 2) – klasy 5-12. Ukończenie kształcenia w klasie 8 prowadzi do uzyskania kwalifikacji na poziomie podstawowym. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczniowie mogą kształcić się w szkole średniej drugiego stopnia: w szkołach ogólnokształcących, średnich szkołach zawodowych, szkołach zawodowych lub zawodowych szkołach specjalnych.

SZKOŁY ŚREDNIE DRUGIEGO STOPNIA

Do szkół średnich drugiego stopnia (ISCED 3, dla uczniów w wieku 14-18 lat, klasy 9-12) zaliczają się ogólnokształcące szkoły średnie (gimnázium), zawodowe szkoły średnie (szakgimnázium), szkoły zawodowe (szakközépiskola) i specjalne szkoły zawodowe (szakiskola). Ogólnokształcące szkoły średnie mogą oferować także dłuższe programy kształcenia rozpoczynające się wcześniej (od klasy 5 lub 7).

Ogólnokształcące szkoły średnie oferują kształcenie typu ogólnego i przygotowują uczniów do egzaminu na zakończenie szkoły średniej, którego wynik decyduje do przyjęciu na studia wyższe. Zawodowe szkoły średnie oferują edukację ogólną i przedzawodową, przygotowują do egzaminu na zakończenie szkoły średniej oraz oferują kształcenie zawodowe na poziomie policealnym (ISCED 4 C).

Egzaminy wstępne do szkół średnich drugiego stopnia są organizowane przez władze centralne. Uczniowie, którzy nie zostali przyjęci do szkoły średniej drugiego stopnia lub mają problem z ukończeniem klasy ósmej, ale nadal są w wieku szkolnym, mogą skorzystać z tak zwanych programów pomostowych, które przygotowują uczniów do nauki w szkole zawodowej.

Program pomostowy trwa rok. Publiczne programy pomostowe mogą mieć charakter ogólnokształcący lub zawodowy i wspierają uczniów w ich staraniach w dostaniu się do szkół średnich drugiego stopnia ogólnokształcących lub zawodowych, lub w przejściu na rynek pracy, jak również zapewniają wiedzę potrzebną do rozpoczęcia samodzielnego życia.

Nauka w szkole średniej drugiego stopnia rozpoczyna się po ukończeniu ośmioklasowej szkoły powszechnej (kształcenie na poziomie szkoły podstawowej i średniej pierwszego stopnia, ISCED 1 i 2), czyli w dziewiątym roku nauki.  Nauka trwa przeważnie cztery lata, ale opcje 3 i 5-cio letnie też są dostępne. Trzy główne programy kształcenia na tym poziomie to: ogólnokształcąca szkoła średnia, średnia szkoła zawodowa, szkoła zawodowa i szkoła zawodowa specjalna.  Pomyślnie zdany egzamin kończący naukę w 4- lub 5-letniej szkole średniej drugiego stopnia (ogólnokształcącej lub zawodowej) daje absolwentowi możliwość starania się o miejsce w szkole wyższej. Nauka w trzyletniej szkole zawodowej kończy się uzyskaniem świadectwa ukończenia kształcenia zawodowego w akredytowanej kwalifikacji zawodowej z listy Państwowego Rejestru Kwalifikacji, ale nie daje wstępu do instytucji szkolnictwa wyższego. W szkołach tego typu uczniowie mogą kształcić się przez kolejne dwa lata i uzyskać świadectwo maturalne upoważniające do wstępu na studia wyższe.

OGÓLNOKSZTAŁCĄCE SZKOŁY ŚREDNIE

Ogólnokształcące szkoły średnie oferują kształcenie typu ogólnego i przygotowują uczniów do egzaminu na zakończenie szkoły średniej, którego wynik decyduje do przyjęciu na studia wyższe. Zawodowe szkoły średnie oferują edukację ogólną i przedzawodową, przygotowują do egzaminu na zakończenie szkoły średniej oraz oferują kształcenie zawodowe na poziomie policealnym (ISCED 4 C).

Ogólnokształcące szkoły średnie mają 4, 6 lub 8 klas, lub w przypadku występowania roku przygotowującego do nauki języka – 5, 7 lub 8 klas. Szkoły ogólnokształcące oferują wykształcenie i wychowanie ogólne i przygotowują uczniów do egzaminów maturalnych oraz studiów wyższych. Egzamin na zakończenie szkoły średniej (maturalny) jest egzaminem państwowym, który stanowi część egzaminu wstępnego na studia wyższe.

SZKOLNICTWO ZAWODOWE

Średnie szkoły zawodowe (szakgimnázium) oferują kształcenie zawodowe prowadzące do uzyskania świadectwa ukończenia średniej szkoły zawodowej oraz przygotowują do zdobycia odpowiedniej kwalifikacji zawodowej, wstępu na specjalistyczne studia wyższe oraz do wejścia na rynek pracy w danej dziedzinie.  Kształcenie obejmuje 4 lata edukacji ogólnej w szkole średniej oraz dalsze lata oferujące kształcenie w dziedzinie danej kwalifikacji zawodowej (wymienionej w Państwowym Rejestrze Kwalifikacji), obejmujące zarówno kształcenie teoretyczne, jak i praktyczne. W średnich szkołach zawodowych po ukończeniu kształcenia uczniowie mogą zdawać egzamin końcowy z kwalifikacji zawodowej (wymienionej w Państwowym Rejestrze Kwalifikacji), lub z jednej, wyszczególnionej  kwalifikacji zawodowej.

Szkoły zawodowe (szakközépiskola) są 5-klasowe z czego 3 klasy mają charakter zawodowy i przygotowują do uzyskania danej kwalifikacji zawodowej, poprzez teoretyczne i praktyczne kształcenie w zawodzie, a nauka w kolejnych dwóch klasach to przygotowanie do egzaminu kończącego naukę w szkole średniej (maturalnego). W szkołach zawodowych kształcenie zawodowe odbywa się według podstawy programowej przedmiotów zawodowych w zawodach wymienionych w Państwowym Rejestrze Kwalifikacji. Po uzyskaniu akredytowanej przez władze państwowe kwalifikacji zawodowej uczniowie mogą zdecydować o pozostaniu w szkole zawodowej na dwa kolejne lata w celu przygotowania się do egzaminu kończącego szkołę średnią (maturalnego).

Specjalne szkoły zawodowe są przeznaczone dla uczniów którzy mają trudności w nauce (ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi). Specjalne szkoły zawodowe przygotowują tych uczniów do egzaminu zawodowego. W specjalnych szkołach zawodowych kształcenie odbywa się, tak jak w szkołach ogólnodostępnych, w zawodach wymienionych w Państwowym Rejestrze Kwalifikacji,  w zależności od rodzaju specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia – według podstawy programowej przedmiotów zawodowych lub podstawy kształcenia specjalnego. Liczba lat nauki w szkole tego typu jest określona w podstawie kształcenia specjalnego.

Ustawa o Edukacji Ogólnej oraz Ustawa o Kształceniu Zawodowym regulują zasady kształcenia uczniów wybierających nietypowe ścieżki kształcenia. Regulacje te pozwalają na stosowanie elastycznych rozwiązań w szkolnictwie średnim drugiego stopnia i pozwalają uczniom na bieżące korekty ich ścieżek kształcenia. Na przykład uczniowie z kwalifikacją zawodową uzyskaną w szkole zawodowej mają możliwość kontynuowania nauki w zawodowej szkole średniej drugiego stopnia i przygotowania się do egzaminu kończącego naukę w szkole średniej (maturalnego). Jednocześnie uczniowie mający świadectwo ukończenia ogólnokształcącej szkoły średniej mogą uzyskać kwalifikację zawodową NQR w ramach rocznego programu uzupełniającego.

Kształcenie w 1-2-letnich zawodowych programach policealnych  (ISCED 4) funkcjonuje na Węgrzech od lat 90. Większość programów na tym poziomie kształci specjalistów – pracowników umysłowych, a tylko niewielka ich część – pracowników fizycznych.  W ostatnich latach liczba kwalifikacji zawodowych uzyskiwanych w szkolnictwie policealnym znacznie przekracza liczbę kwalifikacji zawodowych uzyskiwanych w średnich szkołach zawodowych.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Instytucje szkolnictwa wyższego (uniwersytety, uniwersytety nauk stosowanych oraz kolegia) oferują szeroki wybór studiów wyższych, w tym wyższych studiów zawodowych, studiów licencjackich, magisterskich, jednolitych studiów magisterskich oraz programów doktorskich. Studia wyższe są dostępne w pełnym i niepełnym wymiarze czasu (wieczorowe, korespondencyjne), a także w formie studiów na odległość.

Oprócz wyżej wymienionych typów studiów wyższych, instytucje szkolnictwa wyższego prowadzą także specjalistyczne studia podyplomowe. Studia doktoranckie są prowadzone w pełnym lub niepełnym wymiarze. Studia podyplomowe są w większości oferowane w niepełnym wymiarze.

Kształcenie zawodowe w instytucjach szkolnictwa wyższego nie prowadzi do uzyskania dyplomu szkolnictwa wyższego. Osoba z certyfikatem ukończenia tego typu kursu, czy z uzyskaną w ten sposób kwalifikacją, ma możliwość poszukiwania pracy lub kontynuowania studiów licencjackich, z wykorzystaniem punktów uzyskanych podczas kursów zawodowych.

Studia wyższe (ISCED 5A, 5B, 6) są oferowane przez publiczne i prywatne uniwersytety (egyetem) i kolegia (főískola) (uczelnie nieakademickie). Zgodnie z 3-stopniową strukturą bolońską studia pierwszego stopnia prowadzą do uzyskania stopnia licencjata trwające 6-8 semestrów (ISCED 5A, 180-240 punktów ECTS), po ukończeniu których można kontynuować naukę przez kolejne 2-4 semestry w celu uzyskania stopnia magistra (ISCED 5A, 60-120 punktów ECTS).  W niektórych dziedzinach studia wyższe są realizowane w formie jednolitych studiów magisterskich. Są to studia medyczne (6 lat), architektura (5 lat), prawo (5 lat), pedagogika (5-6 lat) oraz niektóre studia artystyczne i rolnicze.  Trzeci stopień studiów to studia doktoranckie (ISCED 6).

EDUKACJA DRUGIEJ SZANSY I EDUKACJA DOROSŁYCH

Kształcenie i szkolenia dorosłych  obejmują ogólne programy kształcenia w niepełnym wymiarze na wszystkich poziomach ISCED, kształcenie zawodowe oraz szeroki wybór kursów pozaformalnych oferowanych przez instytucje publiczne i prywatne.

Programy drugiej szansy oraz programy kształcenia dorosłych są organizowane dla tych osób, które skończyły naukę w szkole i nie uzyskały żadnych kwalifikacji.

Jedne z takich programów to program pomostowy, wprowadzony na podstawie Ustawy o Edukacji Ogólnej oraz Ustawy o Kształceniu Zawodowym. Program wspiera uczniów, którzy nie ukończyli nauki na poziomie szkoły średniej pierwszego stopnia lub, z uwagi na słabe wyniki w nauce, nie zostali przyjęci od szkoły średniej drugiego stopnia.  Programy te oferują zindywidualizowany program kształcenia, który ma za zadanie zrekrutować tych uczniów z powrotem do szkół średnich.

Do programów kształcenia dorosłych mogą aplikować jedynie osoby, które ukończyły naukę w ramach obowiązku szkolnego. Obowiązek szkolny trwa do końca roku szkolnego w roku, w którym uczeń kończy 16 lat.

Programy kształcenia dorosłych oferują naukę w niepełnym wymiarze czasu dla dorosłych, którzy nie ukończyli kształcenia w szkole średniej pierwszego stopnia lub chcą uzyskać wyższe kwalifikacje. Są to programy nauki czytania, mające na celu ukończenie szkoły średniej pierwszego stopnia oraz kursy przygotowujące do ukończenia kształcenia na poziomie szkoły średniej ogólnokształcącej, średniej szkoły zawodowej lub szkoły zawodowej.  Te ostatnie przygotowują uczestników do egzaminu kończącego szkołę średnią lub egzaminu zawodowego, a uczestnicy programu zdają egzamin z innymi uczniami na tych samych warunkach.