Słowacja

Słowacja to demokratyczna republika parlamentarna zamieszkiwana przez 5,4 mln osób. Kraj jest podzielony na 8 częściowo autonomicznych regionów (tzw. krajów),a jego stolicą jest Bratysława licząca 424 tysiące mieszkańców. Słowacja przystąpiła do Unii Europejskiej w 2004 roku, a walutę euro wprowadziła w roku 2009. Do strefy Schengen należy od 2007 roku.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Żłobki (detské jasle) zapewniają opiekę nad dziećmi w wieku od 6 miesięcy do 3 lat. Ten etap nie jest częścią systemu edukacji. Żłobki zakładane są przez gminy, ale mogą być również prowadzone przez podmioty prywatne lub kościoły.

Edukacja przedszkolna jest pierwszym etapem systemu edukacji. Przedszkola (materské školy) są dostępne dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat, ale uczęszczanie do przedszkola jest obowiązkowe dla dzieci, które osiągną wiek 5 lat do 31 sierpnia danego roku.

Kształcenie podstawowe i średnie I stopnia to 9-letni spójny proces odbywający się w tej samej szkole (podstawowej - základné školy) tzw. jednolitej strukturze (kształcenie podstawowe trwa 4 lata, a kształcenie średnie I stopnia - 5 lat). Dzieci rozpoczynają obowiązek szkolny w wieku 6 lat.

Szkolnictwo średnie II stopnia rozpoczyna się w wieku 15 lat i obejmuje następujące typy placówek o profilu ogólnym, zawodowym lub artystycznym:

• Cztero-, pięcio- lub ośmioletnie gimnazja (gymnáziá) zapewniające ogólne wykształcenie średnie II stopnia dla uczniów w wieku 11-18 lat.
• Średnie szkoły zawodowe (stredné odborné školy) zapewniające programy edukacyjne na poziomie szkolnictwa średniego, ale również policealnego i wyższego kształcenia zawodowego. Nauka w średnich szkołach zawodowych trwa od 2 do 5 lat.
• Konserwatoria (konzervatória), które są szczególnym rodzajem szkół zapewniających kształcenie na poziomie szkoły średniej I i II stopnia i przygotowanie zawodowe w dziedzinach artystycznych. 
• Średnie szkoły sportowe (stredné športové školy) koncentrujące się na kształceniu i przygotowywaniu uczniów z talentem sportowym.
• Szkoły sztuk użytkowych (školy umeleckého priemyslu) zapewniające uczniom wszechstronną edukację artystyczną skoncentrowaną na sztuce i projektowaniu.

Szkolnictwo wyższe ma trzy poziomy: studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie.

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Edukacja we wszystkich rodzajach szkół (ISCED 0-3) odbywa się zgodnie z państwowymi programami edukacyjnymi, które są publikowane przez Ministerstwo Edukacji, Nauki, Badań i Sportu Republiki Słowackiej (Ministerstvo školstva, vedy, výskumu a športu Slovenskej republiky). Jest to centralny organ administracji państwowej w oświacie.

Na poziomie regionalnym nadzorowane jest szkolnictwo średnie II stopnia.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

Obowiązek szkolny trwa 10 lat (od 6 do 16 roku życia), a uczniowie kończą go wraz z ukończeniem pierwszej klasy szkoły średniej II stopnia lub wieku 16 lat.

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA

Na Słowacji wczesna edukacja i opieka nad dziećmi (ECEC) w wieku do 3 lat jest zapewniana w żłobkach (detské jasle, oficjalnie nazywane zariadenia starostlivosti o deti do troch rokov veku dieťaťa). Małymi dziećmi mogą również opiekować się opiekunki do dzieci (opatrovateľ detí). Ten typ opieki jest regulowany przez Ministerstwo Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny Republiki Słowackiej.

Edukacja przedszkolna jest pierwszym etapem systemu edukacyjnego. Odbywa się w przedszkolach (materské školy) i jest dostępna dla dzieci w wieku 3-6 lat.

Edukacja prowadzona w przedszkolach opiera się na szkolnym programie edukacyjnym (školský vzdelávací program), który każda placówka musi opracować samodzielnie.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Szkoła podstawowa składa się z dwóch etapów:

• pierwszy etap — klasy 1- 4
• drugi etap —klasy 5-9.

Po pomyślnym ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie kontynuują obowiązek szkolny w pierwszej klasie szkoły średniej I stopnia. Po ukończeniu tego etapu edukacyjnego uczeń może osiągnąć:

• wykształcenie podstawowe (ISCED 1)
• wykształcenie średnie I stopnia (ISCED 2).

Wykształcenie średnie I stopnia uzyskuje się po pomyślnym ukończeniu przez ucznia:

• ostatniej klasy programu edukacyjnego jednolitej struktury (długiej szkoły podstawowej)
• pierwszej klasy pięcioletniego programu kształcenia w szkole średniej
• czwartej klasy ośmioletniego programu edukacyjnego w szkole średniej; świadectwo szkolne z suplementem służy jako dowód osiągniętego poziomu wykształcenia.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Szkolnictwo średnie II stopnia rozpoczyna się w wieku 15 lat i obejmuje kształcenie ogólne, zawodowe lub artystyczne.

Po ukończeniu 9 klas szkoły podstawowej uczniowie uzyskują wykształcenie średnie I stopnia i kontynuują naukę w szkołach średnich II stopnia, gdzie kończą ostatni rok obowiązkowej 10-letniej nauki.

Po pomyślnym ukończeniu szkolnictwa średniego uczniowie mogą uzyskać:

• wykształcenie zasadnicze zawodowe (ISCED 353) zakończone egzaminem zawodowym
• wykształcenie średnie (ISCED 344) zakończone egzaminem dojrzałości (Maturita)
• wykształcenie średnie zawodowe/ branżowe (ISCED 354, 454) zakończone egzaminem dojrzałości i potwierdzeniem kwalifikacji w zawodzie.

W przypadku szkolenia zawodowego, nabyte kwalifikacje są potwierdzane świadectwem poświadczającym odbycie praktyki zawodowej. Programy zawodowe na poziomie szkolnictwa wyższego (ISCED 554) kończą się egzaminem dyplomowym.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Szkolnictwo wyższe w Słowacji jest oferowane w instytucjach szkolnictwa wyższego z akredytowanymi programami studiów. Spełnienie warunków akredytacji jest oceniane przez Słowacką Agencję Akredytacji Szkolnictwa Wyższego (SK). Instytucje szkolnictwa wyższego mogą ubiegać się o akredytację programu studiów w dowolnej dziedzinie.

Programy studiów są realizowane na trzech poziomach:

• Studia I stopnia - studia licencjackie (bakalársky študijný program)
• Studia II stopnia - magisterskie (magisterský) inżynierskie (inžiniersky) medyczne (doktorský študijný program)
• Studia III stopnia - studia doktoranckie (doktorandský študijný program).

EDUKACJA DOROSŁYCH

Edukację zawodową dorosłych w słowackim systemie edukacji definiuje się jako dalszą edukację. Dalsza edukacja jest częścią uczenia się przez całe życie, zapewnianego głównie przez instytucje kształcenia ustawicznego.

Celem dalszej edukacji jest:

• uzupełnienie, aktualizacja, rozszerzanie lub poprawa kwalifikacji uzyskanych w edukacji szkolnej
• uzyskanie częściowych lub pełnych kwalifikacji
• rozwijanie zainteresowań i nabycie kompetencji umożliwiających integrację ze społeczeństwem obywatelskim.

Obecnie nie jest możliwe osiągnięcie wyższego poziomu wykształcenia poprzez ukończenie programów edukacji dorosłych.  

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Edukacja dzieci i uczniów z niepełnosprawnościami odbywa się:

• w szkołach dla dzieci i uczniów z niepełnosprawnościami (szkoły specjalne)
• w innych szkołach zgodnie z ustawą oświatową:
  • w klasach specjalnych, tworzonych dla uczniów z tym samym rodzajem niepełnosprawności: część procesu edukacyjnego może odbywać się w klasie wspólnie z innymi dziećmi i uczniami szkoły. Niektóre przedmioty lub zajęcia mogą być realizowane przez dziecko lub ucznia poza klasą specjalną
  • w klasach lub grupach wychowawczych wspólnie z innymi uczniami: w razie potrzeby taki uczeń kształci się według indywidualnego programu edukacyjnego opracowanego przez szkołę we współpracy ze szkolną poradnią profilaktyczno-wychowawczą.

WYBRANE STATYSTYKI

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2017/18

(-)  nie dotyczy
^a ISCED= International Standard Classification of Education

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation