Norwegia

Norwegia jest monarchią konstytucyjną o ustroju demokratycznym. Nie jest członkiem Unii Europejskiej, jednak od 2001 roku znajduje się w strefie Schengen. Walutą kraju jest korona norweska. Kraj liczy 5,4 mln mieszkańców. Sama stolica - Oslo - ma ich około 1,5 miliona. Norwegia jest podzielona na 5 regionów i 11 okręgów, Kraj ma niską gęstość zaludnienia. Prawie 83% populacji mieszka na obszarach miejskich.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Szkolnictwo podstawowe i średnie I stopnia działa w ramach jednolitej struktury. Istnieje wspólny krajowy program nauczania dla szkół podstawowych i średnich, ale władze gminne i okręgowe mogą wprowadzać własne zmiany.

Na terenie wszystkich gmin muszą działać tzw. szkoły kultury. Szkoły te oferują zajęcia w dziedzinie muzyki, tańca, teatru i sztuki. Często współpracują z placówkami opieki dziennej dla dzieci w wieku szkolnym i prowadzą zajęcia dla uczęszczających do nich dzieci. Rodzice muszą uiścić opłatę za korzystanie z opieki dziennej oraz udział dzieci w zajęciach. Wysokość opłat jest ustalana przez gminę.

W Norwegii istnieje stosunkowo niewiele szkół prywatnych. Mogą one rozpocząć działalność jako szkoły wyznaniowe, lub jeśli oferują alternatywny program pedagogiczny. Placówki prywatne dofinansowane ze środków publicznych mogą pobierać jedynie ograniczone opłaty i nie wolno im prowadzić selekcji uczniów na podstawie ich wyników w nauce.

W gminach wiejskich dzieci mieszkające daleko od swoich szkół codziennie dojeżdżają do nich bezpłatnymi autobusami. Wzdłuż wybrzeża dzieci pływają łodziami z odległych wysp do szkół na innych wyspach lub na stałym lądzie. Na odległych obszarach mogą funkcjonować lokalne szkoły, które przyjmują tylko najmłodsze dzieci ( klasy 1-4).

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Ministerstwo Edukacji i Badań odpowiada za:

• Nadzorowanie pracy przedszkoli
• obowiązkowy system kształcenia i szkolenia (jednolita struktura - szkoły podstawowe i średnie I stopnia)
• Uniwersytety ludowe
• Szkolnictwo wyższe i wyższe kształcenie zawodowe
• Wsparcie dla studentów (stypendia)
• Koordynację polityki badawczej
• Edukację dorosłych, rozwijanie umiejętności i uczenie się przez całe życie
• Integrację uczniów ze specjalnymi potrzebami.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

Edukacja jest obowiązkowa dla wszystkich dzieci w wieku 6-16 lat w ramach jednolitej struktury - szkoły obejmującej kształcenie na poziomie szkoły podstawowej i średniej I stopnia. Szkoła obowiązkowa zapewnia ten sam program kształcenia dla wszystkich uczniów, dostosowany do ich możliwości. Wszystkie szkoły realizują wspólny krajowy program nauczania dla szkół podstawowych i średnich, ale władze gminne i okręgowe, jak również szkoły i sami nauczyciele mają wpływ na sposób wdrażania przepisów dotyczących edukacji.

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA

Dzieci mają prawo do miejsca w przedszkolu od pierwszego roku życia. Około 50 procent wszystkich przedszkoli jest prywatnych, ale są one finansowane ze środków publicznych. Opłaty są takie same dla placówek publicznych i prywatnych. Przedszkola w Norwegii stosują holistyczne podejście do edukacji i opieki nad dziećmi poniżej wieku szkolnego. Norweskie przedszkola mają na celu promowanie dobrego samopoczucia i radości poprzez zabawę i naukę, a także wspieranie naturalnej kreatywności dzieci, ich ciekawości oraz rozwijanie umiejętności językowych i społecznych. Przedszkola mają również za zadanie przygotowanie dzieci do nauki w szkole.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

W Norwegii edukacja obowiązkowa w szkole podstawowej i średniej I stopnia trwa 10 lat i rozpoczyna się w roku, w którym dziecko kończy 6 lat. Edukacja obowiązkowa opiera się na zasadzie równości i jest dostosowana do potrzeb edukacyjnych wszystkich uczniów. Nauka w szkole obowiązkowej opiera się na jednym krajowym programie nauczania, co umożliwia wyposażenie wszystkich uczniów w tę samą podstawową wiedzę, obejmującą również wspólne wartości i kulturę.

Obowiązkowa edukacja podzielona jest na dwa etapy:

• szkoła podstawowa: klasy 1-7 (6-12 lat)
• szkoła średnia I stopnia: klasy 8–10 (13-16 lat)

Młodzi ludzie, którzy ukończyli szkołę obowiązkową (podstawową i średnią I stopnia) lub równorzędną, mają prawo do kształcenia na poziomie szkoły średniej II stopnia.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Kształcenie i szkolenie na poziomie szkoły średniej II stopnia obejmuje młodzież w wieku 16-19 lat oferując jej wybór pomiędzy kształceniem ogólnym oraz zawodowym. Programy ogólnokształcące trwają zazwyczaj 3 lata i prowadzą do uzyskania kwalifikacji umożliwiających podjęcie studiów wyższych. Kształcenie zawodowe trwa zazwyczaj 4 lata, z czego pierwsze 2 lata nauki są realizowane w szkole, a kolejne 2 - w miejscu pracy (praktyki zawodowe).

Programy kształcenia ogólnego dzielą się na profile:

• Ogólnokształcący
• Edukację sportową i wychowanie fizyczne
• Edukację muzyczną, teatralną i/lub taneczną.

Programy kształcenia zawodowego dzielą się na dziedziny:

• Budownictwo
• Projektowanie, sztukę, rzemiosło
• Elektryka i elektronika
• Zdrowie i opieka społeczna
• Media i komunikacja
• Rolnictwo, rybołówstwo i leśnictwo
• Żywienie
• Transport i usługi
• Produkcja techniczna i przemysłowa.

Program nauczania jest realizowany w podziale na przedmioty. Poziom umiejętności ucznia nie decyduje o przypisaniu ucznia do klasy, w związku z czym podział na stałe grupy nie jest stosowany, a uczniowie mają zajęcia w kilku różnych grupach. Nie istnieją przepisy określające liczebność klas w szkołach średnich II stopnia.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

W Norwegii funkcjonują następujące kategorie instytucji szkolnictwa wyższego:

• Uniwersytety (dotychczas działające wyłącznie jako instytucje publiczne)
• Wyspecjalizowane uczelnie (zarówno publiczne, jak i prywatne)
• Kolegia uniwersyteckie (zarówno publiczne, jak i prywatne), w tym 2 publiczne uniwersyteckie kolegia artystyczne
• Inne kolegia uniwersyteckie (publiczne, ale nadzorowane przez ministerstwa inne niż Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych, tj. kolegia wojskowe i Norweskie Kolegium Policyjne)
• Instytucje szkolnictwa wyższego oferujące akredytowane programy studiów (prywatne).

Na wszystkich kierunkach studia licencjackie trwają 3 lata (180 punktów). Jedynym wyjątkiem jest program artystyczny o profilu muzycznym, który trwa 4 lata.

Program studiów magisterskich obejmuje zazwyczaj 120 punktów (ECTS), tj. 2 lata studiów w pełnym wymiarze godzin. Stopnie magistra są przyznawane przez wszystkie rodzaje instytucji szkolnictwa wyższego (uniwersytety, wyspecjalizowane uczelnie, kolegia uniwersyteckie i niektóre prywatne instytucje szkolnictwa wyższego). Istnieją również studia magisterskie uwzględniające dotychczasowe doświadczenie zawodowe, obejmujące 90 lub 120 punktów. Z reguły stopnie magisterskie uzyskane podczas studiów uwzględniających dotychczasowe doświadczenie zawodowe nie pozwalają na bezpośrednie przyjęcie ich absolwenta na studia doktoranckie.

Wstęp na studia doktoranckie jest otwarty dla kandydatów, którzy pomyślnie ukończyli 2-letnie studia magisterskie lub 5-letnie jednolite studia magisterskie. Podania o przyjęcie na studia doktoranckie są rozpatrywane jako podania o pracę, ponieważ wszyscy kandydaci na studia doktoranckie muszą mieć umowy o pracę w kolegium uniwersyteckim.

Szkolnictwo wyższe zawodowe jest alternatywą dla szkolnictwa wyższego typu akademickiego i stanowi kontynuację kształcenia i szkolenia w szkołach średnich II stopnia lub jest możliwe po uznaniu równoważnych kompetencji pozaformalnych lub nieformalnych kandydata. Zdanie egzaminu maturalnego nie jest wymagane. Edukacja składa się z programów zawodowych trwających od pół roku do 2 lat. Oprócz tradycyjnych szkół menedżerskich i morskich, które są finansowane przez władze okręgów, większość szkół wyższych oferujących tego rodzaju edukację jest prywatna. Wszystkie programy muszą być akredytowane przez Norweską Agencję Zapewnienia Jakości w Edukacji (NOKUT).

EDUKACJA DOROSŁYCH

Powszechna dostępność oferty uczenia się przez całe życie jest ważną zasadą norweskiej polityki edukacyjnej. Kształcenie w zakresie podstawowych umiejętności i uznawanie wcześniejszych osiągnięć edukacyjnych odgrywają istotną rolę w edukacji dorosłych.

Równość jest podstawową zasadą w norweskim systemie edukacji, a edukacja dorosłych w Norwegii ma bardzo rozbudowaną ofertę. Szkoły ludowe, stowarzyszenia naukowe i kształcenie na odległość mają długą tradycję. W ciągu ostatnich dziesięcioleci znaczenie uczenia się przez całe życie zostało wzmocnione poprzez przyznanie ustawowych praw do edukacji podstawowej i średniej dla dorosłych, a także bezpłatnego nauczania dla imigrantów. Od 2006 roku pracodawcy mają możliwość ubiegania się o dofinansowanie szkoleń pracowników o niskich umiejętnościach podstawowych w ramach programu SkillsPlus. Od 2015 r. program skierowany jest również do organizacji pozarządowych.

Strategia umiejętności OECD dla Norwegii koncentruje się na lepszym wykorzystaniu umiejętności i kładzie nacisk na świadome wybory edukacyjne. Utworzenie agencji doradztwa zawodowego (Nasjonal enhet for karriereveiledning) na poziomie krajowym oraz Norweskiego Komitetu ds. Potrzeb Umiejętności i Rady Polityki Umiejętności ma zapewnić wsparcie słuchaczom w tym zakresie.

 EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Integracja jest podstawową zasadą i celem rządowej polityki edukacyjnej dla publicznych i prywatnych przedszkoli, szkół publicznych oraz szkół prywatnych dofinansowanych ze środków publicznych. Oznacza to, że dzieci i uczniowie z różnych środowisk oraz o różnych potrzebach i zdolnościach uczęszczają do tych samych placówek edukacji przedszkolnej i szkolnictwa podstawowego. W Norwegii istnieje bardzo niewiele szkół specjalnych, gdyż kształcenie specjalne jest zazwyczaj zintegrowane z kształceniem ogólnodostępnym w tych samych placówkach.  Powtarzanie klasy nie jest praktykowane.

Specjalistyczna oferta ma być dostosowana do możliwości każdego ucznia. Celem jest jak najwcześniejsza identyfikacja osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz wdrożenie odpowiednich działań. Zgodnie z ustawą o przedszkolach, dzieci z niepełnosprawnościami oraz dzieci objęte opieką społeczną mają pierwszeństwo w przyjęciu do przedszkola. Za egzekwowanie tego przepisu odpowiedzialne są gminy.

Prawo do specjalnego wsparcia edukacyjnego ma zastosowanie do wszystkich dzieci poniżej wieku obowiązku szkolnego, które mają szczególną potrzebę wsparcia. Dziecko nie musi uczęszczać do przedszkola, aby otrzymać specjalne wsparcie edukacyjne.

WYBRANE STATYSTYKI

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych* placówek edukacyjnych

Baza danych statystycznych dotyczących szkolnictwa wyższego (DBH) zawiera informacje na temat szkolnictwa wyższego, a DBH-F to baza danych dotycząca wyższego kształcenia i szkolenia zawodowego.  Inne statystyki dotyczące edukacji w Norwegii są prezentowane przez Statistics Norway (SSB).

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation