Francja

Francja jest republiką o systemie parlamentarno-prezydenckim podzieloną na 18 regionów administracyjnych. Populacja kraju liczy 67,8 mln mieszkańców.  Francja jest członkiem Unii Europejskiej od 1958 roku, co czyni ją jednym z państw założycielskich. Do strefy Schengen dołączyła w 1995 roku. Walutą kraju jest euro wprowadzone w roku 2002 (po przystąpieniu Francji w 1999 r. do strefy euro).  

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI 

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA 

System edukacji we Francji jest scentralizowany. Językiem nauczania jest język francuski. Edukacja publiczna jest świecka i bezpłatna. 

Francja ma długoletnią tradycję edukacji przedszkolnej. Przez ostatnie dwadzieścia lat niemal wszystkie dzieci w wieku od trzech do sześciu lat uczęszczały do przedszkola (école maternelle), pomimo tego, że edukacja na tym poziomie nie jest obowiązkowa. 

Edukacja jest podzielona na następujące etapy: 

• Edukacja przedszkolna (ISCED 02) jest realizowana w przedszkolach i obejmuje dzieci w wieku od 2 lub 3 do 6 lat.  
• Szkolnictwo podstawowe (ISCED 1) obejmuje dzieci w wieku od 6 do 11 lat. Wiek 6 lat to początek obowiązku szkolnego. Nauka w szkołach publicznych jest świecka i bezpłatna.  
• Szkolnictwo średnie I stopnia (ISCED 2), które jest prowadzone w collèges przez 4 lata szkolne (uczniowie w wieku od 11 do 15 lat). Kształcenie w collèges jest obowiązkowe dla wszystkich uczniów.  
• Szkolnictwo średnie II stopnia (ISCED 3), które jest realizowane w lycées ogólnych i technologicznych lub w lycées zawodowych, trwa 3 lata (uczniowie w wieku od 15 do 18 lat).  
• Szkolnictwo wyższe (ISCED 5 do ISCED 8), które jest realizowane w wielu typach instytucji szkolnictwa wyższego. Instytucje te mają różny status prawny, określony przez francuski kodeks edukacji. 

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI 

Na poziomie centralnym system edukacji i szkoleń jest zarządzany  przez dwa rządowe departamenty: Departament Edukacji oraz Departament Szkolnictwa Wyższego i Badań. 

Departament Edukacji zarządza częścią systemu odpowiadającą systemowi oświaty: od przedszkola do szkoły średniej II stopnia.  

Departament Edukacji jest odpowiedzialny za: 

• definiowanie ścieżek kształcenia, ustalanie podstawy programowej, organizację i treści nauczania 
• definiowanie i przyznawanie krajowych dyplomów oraz stopni i tytułów naukowych 
• rekrutację i zarządzanie personelem (dyrektorzy szkół, nauczyciele) 
• dystrybucję środków przeznaczonych na edukację w celu zapewnienia równego dostępu do usług publicznych 
• ewaluację i ocenę polityki edukacyjnej w celu zapewnienia spójności systemu edukacji jako całości. 

Departament Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych jest odpowiedzialny za: 

• tworzenie programów studiów, zatwierdzanie dyplomów  
• organizowanie i finansowanie kształcenia doktorantów i szkół doktorskich 
• organizowanie szkoleń dla nauczycieli akademickich  
• opracowywanie polityki i kierunków badań oraz zapewnianie ich realizacji 
• określanie na szczeblu międzynarodowym działań niezbędnych do utworzenia europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego i promowanie studiów międzynarodowych. 

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA 

Edukacja jest obowiązkowa od 6. roku życia do ukończenia 16 lat; obejmuje 5 lat nauki w szkole podstawowej oraz 5 lat kształcenia na poziomie szkoły średniej: 4 lata w collège (szkoła średnia I stopnia), a następnie 1 rok w lycée (szkoła średnia II stopnia). 

Do ukończenia 15. roku życia wszyscy uczniowie we Francji uczęszczają do collège unique (ISCED 2), gdzie uczą się tych samych przedmiotów. Pierwszy etap wyboru dalszej ścieżki kształcenia ma miejsce po ukończeniu szkoły średniej I stopnia (collège), kiedy uczniowie wybierają spośród szkół średnich II stopnia (lycées): ogólnokształcących, o profilu technicznym lub zawodowym. Wszystkie te szkoły przez 3 lata przygotowują uczniów do egzaminu maturalnego (baccalauréat), potwierdzającego ukończenie kształcenia średniego. 

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA 

Edukacja przedszkolna, za którą odpowiada Departament Edukacji, prowadzona jest w przedszkolach (écoles maternelles). Przyjmowane są tam dzieci w wieku od około 3 do 6 lat. W zależności od i liczby dostępnych miejsc w placówce, mogą zostać do niej przyjęte również dzieci w wieku od 2 lat. Ustawa z dnia 26 lipca 2019 r. o szkole zaufania wprowadziła od początku roku szkolnego 2019 obowiązkową edukację dla dzieci od 3. roku życia.  

Przedszkola publiczne są bezpłatne. 

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE 

We Francji nauka odbywa się w szkołach podstawowych (Écoles élémentaires), które przyjmują dzieci w wieku od 6 do 11 lat. Istnieją również grupy szkół zwane Écoles primaires, które łączą funkcje przedszkola i szkoły podstawowej w jednej placówce. 

Edukacja w szkole podstawowej obejmuje 5 lat. Nauczanie odbywa się zgodnie z programem, który jest realizowany w dwóch cyklach: cyklu nauczania podstawowego (cykl 2) i cyklu konsolidacji (cykl 3). Cykl konsolidacyjny jest kontynuowany w szkołach średnich I stopnia. 

Podstawowy cykl nauczania:  

• 1. rok: klasa przygotowawcza (CP – cours préparatoire) 
• 2. rok: klasa podstawowa 1 (CE1 – cours élémentaire 1) 
• 3. rok: klasa podstawowa 2 (CE2 - cours élémentaire 2). 

Cykl konsolidacyjny: 

• 4. rok: klasa średniozaawansowana 1 (CM1 – cours moyen 1) 
• 5. rok: klasa średniozaawansowana 2 (CM2 – cours moyen 2). 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE 

Szkoła średnia trwa 7 lat, od klasy Sixième (ISCED 2, 11-letni uczniowie) do końcowej Terminale (ISCED 3, 18-letni uczniowie). Nauka jest podzielona na dwa poziomy edukacyjne:  

• szkolnictwo średnie I stopnia (4 lata), realizowane w collèges 
• szkolnictwo średnie II stopnia (3 lata), realizowane w lycées. 

Przejście z collège do lycée to moment wyboru dalszej ścieżki kształcenia dla każdego ucznia - młodzież może kontynuować naukę albo w lycée prowadzącym kształcenie ogólne i technologiczne, albo w lycée o profilu zawodowym. Po ukończeniu przez ucznia collège rada klasowa rekomenduje jego rodzicom lub opiekunom wybór kierunku kształcenia, na podstawie sprawozdań szkolnych ucznia i wiedzy o jego zainteresowaniach. 

Kształcenie na poziomie szkoły średniej II stopnia odbywa się w lycées o profilu ogólnym i technologicznym lub w lycées o profilu zawodowym i trwa 3 lata: 

• 1. rok lub Seconde 
• 2. rok lub Première 
• 3. rok lub Terminale 

Niezależnie od tego, czy jest to szkoła ogólnokształcąca, czy zawodowa, liceum zapewnia dużą różnorodność potencjalnych ścieżek kształcenia. Prowadzą one do studiów wyższych lub na rynek pracy. 

SZKOLNICTWO WYŻSZE 

Do instytucji, które prowadzą studia wyższe zalicza się:  

• uniwersytety publiczne; 
• Szkoły wyższe i instytuty inne niż uniwersytety, prywatne lub publiczne; 
• écoles normales supérieures, francuskie szkoły za granicą i Grands Établissements. 

Pierwszy cykl szkolnictwa wyższego we Francji obejmuje dwa główne rodzaje programów: studia licencjackie (3 lata) i studia wyższe krótkiego cyklu (2 lata). 

Po reformie organizacji programów z roku 2017 prowadzących do uzyskania tytułu magistra ustanowiono dwie zasady: 

• studia magisterskie to studia 4-semestralne 
• każdy posiadacz tytułu licencjata musi mieć możliwość kontynuowania studiów w ramach programu prowadzącego do uzyskania tytułu magistra. 

EDUKACJA DOROSŁYCH 

System kształcenia dorosłych powstał na początku lat 70. ubiegłego wieku a w jego funkcjonowanie zaangażowane są władze krajowe i regionalne, przedsiębiorstwa i instytucje społeczne. Jego struktura organizacyjna umożliwia zawieranie układów zbiorowych i oferuje zróżnicowane warunki przyjęć, w zależności od statusu poszczególnych osób (osoby poszukujące pracy, osoby zatrudnione) i ich wieku (poniżej 26 lat, pomiędzy 26 a 45 lat, powyżej 45 lat). 

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA 

Równość szans i sukces każdego ucznia są podstawowymi celami francuskiej polityki edukacyjnej. Zgodnie z tą zasadą, szkoła musi zapewnić środowisko do nauki dostosowane do potrzeb dziecka, także specjalnych. 

We Francji z zasady edukacja osób niepełnosprawnych odbywa się, w pierwszej kolejności, w szkole ogólnodostępnej. Nauka w placówkach specjalnych jest zatem wyjątkiem.  

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, wynikającymi z ich stanu fizycznego lub psychicznego, uczęszczający do szkół ogólnodostępnych to: 

• Uczniowie z niepełnosprawnościami; 
• Uczniowie z trudnościami językowymi i trudnościami w uczeniu się; 
• Uczniowie z długoterminowymi trudnościami edukacyjnymi; 
• Uczniowie wybitnie uzdolnieni. 

WYBRANE STATYSTYKI  

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2018/19 

(:) nie dotyczy
^* ISCED= International Standard Classification of Education 

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions 

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21 

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation - France