Finlandia

Stolicą Finlandii są Helsinki. Ludność państwa liczy 5,5 miliona mieszkańców. Obowiązują dwa języki urzędowe: fiński i szwedzki. Finlandia jest członkiem Unii Europejskiej od 1995 roku, a walutą jest euro wprowadzone w 1999 roku.  Finlandia jest demokracją parlamentarną. Szefem rządu jest premier, a głową państwa − prezydent. Rząd ma swoją siedzibę w Helsinkach, a samorządy lokalne w 309 gminach. Finlandia dzieli się na 19 regionów i 70 podregionów. 

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI 

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA  

Kluczową cechą edukacji w Finlandii jest zapewnienie równych szans wszystkim uczniom. Indywidualne środki wsparcia zostały wprowadzone w celu zagwarantowania każdemu uczniowi i studentowi osiągnięcia pełni swoich możliwości. W całym kraju różnice pomiędzy szkołami są niewielkie, a jakość nauczania jest wysoka.  

W Finlandii, oświata jest finansowana ze środków publicznych. Tylko 2% uczniów objętych obowiązkiem szkolnym uczęszcza do szkół prywatnych, które są również finansowane ze środków publicznych. 

Edukacja od przedszkola po studia wyższe jest bezpłatna.  Nauka i posiłki w szkołach są nieodpłatne, a dostęp do szkół w odległych i słabo zaludnionych obszarach jest zapewniony dzięki bezpłatnemu transportowi szkolnemu. 

W 2021 roku 10,2% wszystkich wydatków publicznych w Finlandii przeznaczono na edukację. Większość całkowitych kosztów przeznaczono na edukację w szkołach podstawowych. Najwyższy odsetek wydatków jest przeznaczony na nauczanie, ale na przykład w szkolnictwie podstawowym koszt na ucznia jest kalkulowany z uwzględnieniem wydatków na prowadzenie szkół, posiłki i transport szkolny, usługi zdrowotne i socjalne. 

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI 

Zarządzanie systemem edukacji w Finlandii jest zdecentralizowane. Ministerstwo Edukacji i Kultury definiuje politykę edukacyjną, Fińska Narodowa Agencja Edukacji jest odpowiedzialna za jej wdrażanie. Władze lokalne mają znaczną autonomię i odpowiedzialność. 

Rząd i Ministerstwo Edukacji i Kultury są odpowiedzialne za przygotowanie i wdrażanie polityki edukacyjnej i naukowej. 

Na podstawie propozycji rządowych parlament decyduje o: 

• treści przepisów dotyczących edukacji i badań naukowych 
• krajowych celach w zakresie edukacji 
• przydziale czasu na przedmioty obowiązkowe i fakultatywne w szkolnictwie podstawowym i średnim ogólnokształcącym II stopnia. 
• Krajowej podstawie programowej (Perusopetuksen opetussuunnitelman perusteet)  

Administrowanie szkołami jest prowadzone głównie przez władze lokalne. Najczęściej są to gminy lub władze miejskie, które są samorządne i mają prawo do nakładania podatków. Władze lokalne są odpowiedzialne za organizację i finansowanie wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi, edukacji przedszkolnej i szkolnictwa podstawowego na poziomie lokalnym.  

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA  

Dzieci rozpoczynają edukację przedszkolną w sierpniu w roku, w którym kończą 6 lat. Od sierpnia 2015 r. uczestnictwo w edukacji przedszkolnej lub odpowiadających jej zajęciach jest obowiązkowe. Edukacja przedszkolna jest bezpłatna. 

Po przedłużeniu obowiązku szkolnego od sierpnia 2021 roku wszyscy uczniowie, którzy ukończyli szkołę podstawową i średnią I stopnia, muszą kontynuować naukę w szkole średniej II stopnia. Celem reformy jest zapewnienie, że wszyscy uczniowie, którzy ukończyli obowiązkową edukację szkolną, nabędą wiedzę, umiejętności i kompetencje wymagane od absolwentów szkół średnich II stopnia. Po reformie kształcenie obowiązkowe trwa do ukończenia przez ucznia 18 roku życia lub ukończenia szkoły średniej II stopnia. 

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem (ECEC) w Finlandii opiera się na zintegrowanym podejściu do edukacji i opieki, tzw. modelu "educare". Ustawodawstwo definiuje ECEC jako odrębną i celową część systemu edukacji, wychowania i opieki. 

Wszystkie dzieci poniżej wieku szkolnego mają ustawowe prawo do wczesnej edukacji i opieki w pełnym wymiarze godzin w placówce wczesnej edukacji lub rodzinnej placówce opieki dziennej. Gminy mają ustawowy obowiązek świadczenia usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem zgodnie z lokalnymi potrzebami. 

Wczesna edukacja i opieka obejmuje dzieci w różnym wieku (zintegrowane poziomy ISCED 010 i 020). Przedział wiekowy dzieci w tej samej placówce wczesnej edukacji i opieki może wynosić od mniej niż jednego roku do 7 lat.  

Po okresie urlopu rodzicielskiego, gdy dziecko ma zwykle 9-10 miesięcy, rodzice mają do wyboru: 

• Samorządowe placówki ECEC 
• Prywatne placówki ECEC lub prywatną opiekę nad dzieckiem połączoną z zasiłkiem. To rozwiązanie oznacza pozostanie w domu na urlopie opiekuńczym i pobieranie zasiłku na opiekę domową nad dzieckiem do ukończenia przez najmłodsze dziecko w rodzinie trzeciego roku życia. 

Większość dzieci jest zapisywana do miejskich placówek wczesnej edukacji. Rodziny wnoszą opłaty, które wahają się od 0 do 295 € za całodzienną opiekę, w zależności od liczby członków rodziny i jej dochodów.  W prywatnych placówkach opłaty są zazwyczaj wyższe. 

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE 

Kształcenie na poziomie szkoły podstawowej i średniej I stopnia odbywa się w ramach jednolitej struktury i jest prowadzone w 9-klasowych szkołach ogólnokształcących.  

 Celem kształcenia na tym etapie jest wspieranie rozwoju uczniów, by stali się etycznie i moralnie odpowiedzialnymi członkami społeczeństwa, a także zapewnienie im wiedzy i umiejętności potrzebnych w życiu. Edukacja ma promować zdobywanie wiedzy i uczenie się oraz równość praw w społeczeństwie, jak również zdobywanie wiedzy i umiejętności, których uczniowie będą potrzebować do dalszej nauki i rozwoju osobistego po ukończeniu szkoły. Edukacja ma również na celu zagwarantowanie równych szans edukacyjnych dla uczniów w całym kraju. 

Uczniowie mogą otrzymać promocję do następnej klasy, nawet jeśli mają oceny niedostateczne, jeśli zostaną uznani za zdolnych do osiągnięcia zadowalających wyników w nauce w kolejnym roku. W przypadku słabych wyników z jednego lub więcej przedmiotów, uczeń może pozostać w danej klasie, musi  wykazać, że osiągnął akceptowalny poziom wiedzy i umiejętności.  

Uczeń może również powtarzać klasę nawet w przypadku zadowalających wyników, jeśli rozwiązanie to zostanie uznane za właściwe z punktu widzenia ogólnego rozwoju ucznia. W takim przypadku konieczna jest rozmowa z samym uczniem przed podjęciem decyzji o powtarzaniu roku. 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE  

Po ukończeniu obowiązkowego kształcenia w 9-letniej szkole podstawowej uczniowie rozpoczynają naukę w ogólnokształcącej szkole średniej II stopnia lub kształcenie i szkolenie zawodowe. 

Szkolnictwo średnie II stopnia, podobnie jak szkolnictwo podstawowe i średnie I stopnia, jest bezpłatne, a po przedłużeniu obowiązku szkolnego prawie wszystkie materiały dydaktyczne i pomocnicze są również bezpłatne. 

Struktura szkolnictwa średniego obejmuje trzy typy kształcenia: 

• Ogólnokształcące na poziomie szkoły średniej II stopnia 
• Zawodowe na poziomie szkoły średniej II stopnia (VET), obejmujące także szkolenia w miejscu pracy
• Policealne. 

Ogólnokształcące szkoły średnie II stopnia lub ich program nauczania może być również realizowany w ogólnokształcących szkołach średnich II stopnia dla dorosłych, w których zajęcia odbywają się głównie wieczorami. Ogólnokształcące szkoły średnie II stopnia dla dorosłych realizują odrębną krajową podstawę programową (dla ogólnokształcących szkół średnich II stopnia dla dorosłych), a obowiązujące moduły są krótsze niż w programie nauczania dla młodzieży, który jest realizowany w dziennych szkołach średnich II stopnia. 

Uczeń, który ukończył całą szkołę średnią ogólnokształcącą II stopnia, otrzymuje świadectwo ukończenia szkoły. Uczeń, który kończy szkołę bez ukończenia pełnego programu nauczania szkoły średniej ogólnokształcącej II stopnia, otrzymuje świadectwo ukończenia szkoły zawierające oceny za ukończony okres nauki. Uczeń, który ukończył jeden lub więcej programów nauczania z poszczególnych przedmiotów, otrzymuje świadectwo ukończenia tego programu. 

W średnich szkołach zawodowych II stopnia, do których uczniowie są przyjmowani po ukończeniu szkoły podstawowej, nauka trwa 3 lata (120 punktów zaliczeniowych). Kształcenie i szkolenie zawodowe odbywają się głównie w szkole, ale obejmuje również ok. 6 miesięcy (co najmniej 20 punktów zaliczeniowych) szkolenia praktycznego w miejscu pracy. Kwalifikacje zawodowe można również uzyskać w ramach przyuczenia do zawodu, na które składają się także kursy organizowane w placówkach oświatowych. Ponadto świadectwo potwierdzające uzyskanie średniego wykształcenia zawodowego II stopnia można także uzyskać przystępując do zewnętrznych egzaminów potwierdzających kompetencje/ umiejętności zawodowe niezależnie od sposobu ich nabycia, co jest uregulowane odrębną ustawą. Możliwe jest również ubieganie się o przyjęcie do średniej szkoły zawodowej II stopnia po ukończeniu ogólnokształcącej szkoły średniej II stopnia. 

SZKOLNICTWO POLICEALNE

Kształcenie policealne w Finlandii ma charakter zawodowy i jest dostępne dla specjalistycznych kwalifikacji zawodowych, opartych na kompetencjach. Specjalistyczne kwalifikacje zawodowe są przede wszystkim przeznaczone dla osób dorosłych - głównie dla osób wykwalifikowanych w różnych dziedzinach - w celu wykazania ich praktycznych kompetencji i umiejętności zawodowych w testach kompetencji. Specjalistyczne kwalifikacje zawodowe umożliwiają dorosłym poprawę ich pozycji na rynku pracy. 

SZKOLNICTWO WYŻSZE 

W Finlandii system szkolnictwa wyższego składa się z uniwersytetów i uniwersytetów nauk stosowanych (UAS). 

Misja uniwersytetów jest określona w ustawie jako promowanie niezależnych badań akademickich, a także edukacji akademickiej, zapewnianie oferty szkolnictwa wyższego opartej na wynikach badań naukowych oraz kształcenie studentów na potrzeby kraju i ludzkości. Uniwersytety oferują studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie (PhD). 

Misją UAS, określoną w ustawie o uniwersytetach nauk stosowanych, jest oferowanie programów szkolnictwa wyższego dla profesjonalnych kadr eksperckich, opracowanych na podstawie aktualnych potrzeb rynku pracy i kierunków jego rozwoju. Ponadto UAS powinny prowadzić badania stosowane, działania rozwojowe i innowacyjne, które służą edukacji w UAS i wspierają rozwój przemysłu i biznesu w regionie. UAS oferują profesjonalnie zorientowane programy studiów licencjackich i magisterskich. 

Programy pierwszego stopnia to: 

• uniwersyteckie studia licencjackie  
• studia licencjackie na uniwersytetach nauk stosowanych (UAS). 

Licencjat uniwersytecki: 

• 180 punktów ECTS 
• docelowy czas trwania programu studiów: trzy lata. 

Na uniwersytetach studenci najpierw kończą studia licencjackie, po których mogą rozpocząć studia magisterskie. Zasadniczo studenci są przyjmowani bezpośrednio na studia magisterskie, a w wielu dziedzinach uniwersytecki tytuł licencjata jest uważany za etap wstępny do uzyskania tytułu magistra. System studiów dwustopniowych nie ma zastosowania do kierunków medycznych.  

Stopnie naukowe na uniwersytetach są zazwyczaj zdobywane w danej dyscyplinie naukowej, ale w niektórych dziedzinach istnieją również multidyscyplinarne programy studiów.  

Studia licencjackie na Uniwersytecie Nauk Stosowanych (UAS): 

• 210-270 punktów ECTS 
• docelowy czas trwania programu studiów: 3,5 - 4,5 roku. 

Ustawodawstwo zapewnia instytucjom szkolnictwa wyższego autonomię, dzięki czemu mogą one podejmować niezależne decyzje w zakresie administracji, organizacji edukacji i badań. 

Studia II stopnia to: 

• uniwersyteckie studia magisterskie  
• studia magisterskie na uniwersytecie nauk stosowanych (UAS). 

Programy studiów magisterskich są dostępne na uniwersytetach i w UAS. Studia magisterskie na uniwersytetach i UAS są uznawane za programy prowadzone na tym samym poziomie, ale ich treść różni się ze względu na odmienny charakter tych uczelni. 

Pod nadzorem Ministerstwa Edukacji i Kultury działa 13 uniwersytetów i 23 uniwersytety nauk stosowanych. Instytucje szkolnictwa wyższego to głównie instytucje multidyscyplinarne. 

EDUKACJA DOROSŁYCH  

Kształcenie dorosłych obejmuje szkolenia zawodowe i kształcenie ogólne, a także dzieli się na kształcenie formalne, pozaformalne i nieformalne. W Finlandii uczący się dorosły to osoba w wieku od 18 do 64 lat. Uczący się dorosły może być słuchaczem  na wszystkich poziomach, od programu szkoły podstawowej po studia wyższe. 

Oferta kształcenia i szkolenia dorosłych zapewnia obywatelom możliwości uzyskania wykształcenia i uzupełnienia kwalifikacji na każdym etapie życia. Dorosłe osoby uczące się mogą uczęszczać do tych samych placówek oświatowych, co młodzi ludzie lub do placówek i oddziałów przeznaczonych wyłącznie dla dorosłych, jak ma to miejsce w przypadku edukacji dorosłych w zakresie nauk humanistycznych. Kwalifikacje zawodowe na poziomie szkoły średniej II stopnia, dalsze kwalifikacje zawodowe i specjalistyczne kwalifikacje zawodowe można także uzyskać przystępując do egzaminów potwierdzających kompetencje niezależnie od sposobu zdobycia umiejętności zawodowych. Uniwersytety i uniwersytety nauk stosowanych oferują również programy kształcenia dorosłych. 

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA 

 Fińskie ustawodawstwo edukacyjne nie kategoryzuje uczniów według niepełnosprawności lub trudności w nauce. Nacisk kładziony jest na jak najwcześniejsze wsparcie, aby zapobiec pojawianiu się i pogłębianiu problemów. Wsparcie musi być elastyczne, uzależnione od indywidualnych potrzeb ucznia oraz opierać się na długoterminowym planowaniu. 

Jeśli ogólne wsparcie nie jest wystarczające, nauczyciel lub nauczyciele ucznia wspólnie sporządzają pisemną ocenę pedagogiczną, w razie potrzeby z pomocą innych ekspertów. Następnie we współpracy z uczniem i jego rodzicem lub opiekunem opracowywany jest plan nauki. Wsparcie specjalne jest bardziej solidne, regularne i zindywidualizowane niż wsparcie ogólne. Możliwe jest oferowanie kilku form wsparcia jednocześnie. 

W Finlandii co do zasady uczniów włącza się do edukacji ogólnodostępnej, gdy tylko jest to możliwe. Zgodnie z krajową podstawą programową każdy uczeń otrzymuje wsparcie w swojej szkole w ramach różnych elastycznych rozwiązań, chyba że jego zapewnienie nieuchronnie wymaga przeniesienia ucznia do innej grupy lub szkoły. Miejsce świadczenia pomocy jest ustalane w ramach decyzji o specjalnym wsparciu na podstawie oceny potrzeb danego ucznia. 

Najczęściej stosowanymi środkami wsparcia są: 

• zajęcia wyrównawcze  
• kształcenie specjalne w niepełnym wymiarze godzin  
• indywidualny plan nauki  
• zindywidualizowany program nauczania  
• wydłużenie lub opóźnienie rozpoczęcia kształcenia w szkole podstawowej.

WYBRANE STATYSTYKI  

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2021/22 

(-) nie dotyczy
^a ISCED= International Standard Classification of Education 

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions 

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2021/22 

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation - Finland.