Finlandia

RÓWNOŚĆ SZANS EDUKACYJNYCH

Kluczową cechą edukacji w Finlandii jest zapewnienie równych szans wszystkim uczniom. Indywidualne środki wsparcia zostały wprowadzone w celu zagwarantowania, że każdy uczeń i student może osiągnąć pełnię swoich możliwości. W całym kraju różnice pomiędzy szkołami są niewielkie, a jakość nauczania jest wysoka.

W Finlandii, oświata jest finansowana ze środków publicznych. Tylko 2% uczniów objętych obowiązkiem szkolnym uczęszcza do szkół prywatnych, które są również finansowane ze środków publicznych.

Edukacja od przedszkola do studiów wyższych jest bezpłatna. Posiłki w szkołach i nauka są zapewniane nieodpłatnie, a dostęp do szkół w odległych i słabo zaludnionych obszarach jest zapewniony dzięki bezpłatnemu transportowi szkolnemu.
 

SYSTEM EDUKACJI OPARTY NA ZAUFANIU I ODPOWIEDZIALNOŚCI

W Finlandii edukacja jest regulowana za pomocą przepisów, informacji i finansowania. Większość funduszy na edukację pochodzi z budżetów lokalnych, które mają dużą autonomię w zakresie prowadzenia i finansowania placówek edukacyjnych w swoim rejonie.

Jednym z najważniejszych dokumentów regulacyjnych w dziedzinie edukacji jest podstawa programowa, która przewiduje jednak możliwość modyfikowania programu nauczania na poziomie lokalnym i dlatego poszczególne szkoły i nauczyciele mają dużo swobody w projektowaniu własnych programów i metod kształcenia.

Również fińskie instytucje szkolnictwa wyższego cieszą się szeroką autonomią. Są one niezależne w zakresie finansów i administracji, a także w zakresie nauczania i prowadzenia badań naukowych.

Nadzór zewnętrzny nad systemem edukacji jest niewielki: obejmuje inspekcje budynków szkolnych i podręczników. Uczniowie przystępują do pierwszego egzaminu krajowego po ukończeniu ogólnokształcącej szkoły średniej drugiego stopnia. Najważniejszym mechanizmem zapewnienia jakości jest samoocena instytucji edukacyjnych. Na poziomie krajowym przeprowadzane są oceny na próbie instytucji, zgodnie z planem oceny. Instytucje szkolnictwa wyższego także są zobowiązane do kontroli jakości swoich działań i nauczania.
 

UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE

Podjęcie studiów jest możliwe na każdym etapie życia. Edukacja dorosłych obejmuje wszystkie poziomy kształcenia. Zapewnione jest również uznawanie uczenia się nieformalnego i pozaformalnego.

Kształcenie dorosłych jest bardzo popularne. Dorośli mogą korzystać z szerokiej oferty kształcenia w wielu dziedzinach na wszystkich poziomach edukacji zarówno w kontekście uzyskiwania kwalifikacji zawodowych, jaki i ogólnego samorozwoju.

W 2016 r., niemal 25 procent osób dorosłych w Finlandii uczestniczyło w edukacji dorosłych, w porównaniu do średniej unijnej, która wynosi 11 procent. Większość z form edukacji dorosłych obejmuje pozaformalne uczenie się.
 

DOBRE EFEKTY KSZTAŁCENIA SĄ OSIĄGANE PRZY NIEWYSOKICH WYDATKACH

Średni poziom wydatków na edukację w przeliczeniu na jednego ucznia lub studenta jest zbliżony do średniej UE oraz OECD. W 2014 roku wynosił w USD:

 

	szkolnictwo podstawowe	szkolnictwo średnie łącznie	szkolnictwo wyższe
Finlandia	8 812	10 387	17 893
Średnia dla UE 22	8 803	10 360	16 164
Średnia dla OECD	8 733	10 106	16 143

 

W Finlandii, w 2015 r., na edukację przeznaczono 11 procent wszystkich wydatków publicznych. Z tego, 38 procent przeznaczono na szkolnictwo podstawowe. Najbardziej kosztochłonnym elementem było nauczanie, ale na przykład w szkolnictwie podstawowym koszt na jednego ucznia obejmuje również posiłki, transport szkolny, opiekę zdrowotną i usługi socjalne.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

 

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA NAD DZIECKIEM

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem w Finlandii zapewnia dzieciom opiekę, wychowanie i nauczanie pomocne w osiągnięciu zrównoważonego wzrostu, rozwoju i uczenia się.

Gminy zapewniają usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w odpowiednich instytucjach (przedszkolach), rodzinnych domach opieki dziennej i w grupach opiekuńczych. Usługi takie są dostępne w pełnym wymiarze godzin (maksymalnie przez 10 godzin dziennie) oraz w niepełnym wymiarze godzin (maksymalnie przez 5 godzin dziennie). Prywatni usługodawcy, parafie i organizacje pozarządowe zapewniają alternatywne możliwości realizacji wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem. Język i kultura każdego dziecka są brane pod uwagę. Wszystkie dzieci, które mówią w języku fińskim, szwedzkim lub sami mają zapewnione usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w języku ojczystym. Wczesna edukacja i opieka nad dziećmi posługującymi się innymi językami i pochodzącymi z innych kręgów kulturowych jest zapewniona we współpracy z przedstawicielami tych kultur. Także wyznanie i inne podstawowe zasady przestrzegane przez rodziców są respektowane we wszystkich instytucjach wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem.

Zgodnie z programem polityki strukturalnej rządu szanse edukacyjne dla dzieci rozpoczynających kształcenie w szkole podstawowej mają zostać wyrównane i z tego powodu w sierpniu 2015 r. wprowadzono obowiązkową edukację przedszkolną.
 

KSZTAŁCENIE OBOWIĄZKOWE

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Obowiązkowa szkoła podstawowa trwa 9 lat (jednolita struktura, patrz diagram) i prawie wszystkie dzieci podlegające obowiązkowi szkolnemu ją kończą. Rocznie jedynie około 200 młodych ludzi porzuca naukę lub kończy kształcenie w szkole podstawowej przedwcześnie, bez ukończenia szkoły.

Celem kształcenia na tym etapie jest wspieranie rozwoju uczniów, by wyrośli na etycznie i moralnie odpowiedzialnych członków społeczeństwa, a także zapewnienie im wiedzy i umiejętności potrzebnych w życiu. Edukacja ma promować zdobywanie wiedzy i uczenie się oraz równość praw w społeczeństwie, jak również zdobywanie wiedzy i umiejętności, których uczniowie będą potrzebować do dalszej nauki i rozwoju osobistego po ukończeniu szkoły. Edukacja ma również na celu zagwarantowanie równych szans edukacyjnych w całym kraju.

Po ukończeniu kształcenia w szkole podstawowej młoda osoba może kontynuować naukę lub wejść na rynek pracy. Natychmiastowe przejście na rynek pracy nie jest uważane za wskazane, natomiast jednym z celów polityki edukacyjnej jest zapewnienie wszystkim przedstawicielom każdej grupy wiekowej nieodpłatnego kształcenia w szkole średniej drugiego stopnia. Jeśli nauka jest kontynuowana, wybór zwykle ma miejsce pomiędzy szkołami ogólnokształcącymi a kształceniem i szkoleniem zawodowym.
 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE II STOPNIA

SZKOŁY ŚREDNIE OGÓLNOKSZTAŁCĄCE

W ogólnokształcących szkołach średnich drugiego stopnia nauka trwa 3 lata, program nauczania powinien zostać zrealizowany w ciągu maksymalnie czterech lat, chyba że uczniowi zostanie przyznane prawo kontynuowania nauki przed dłuższy okres z uzasadnionych powodów. Na koniec ogólnokształcącej szkoły średniej drugiego stopnia uczniowie przystępują do krajowego egzaminu maturalnego, którego pozytywny wynik upoważnia do przyjęcia na studia wyższe. Szkoły średnie II stopnia mają autonomię w zakresie przyjmowania uczniów na podstawie kryteriów ustalonych przez Ministerstwo Edukacji i Kultury.

Celem ogólnokształcącego szkolnictwa średniego II stopnia jest wspieranie indywidualnego i obywatelskiego rozwoju uczniów, oraz zapewnienie im wiedzy i umiejętności koniecznych do dalszej nauki, pracy, rozwijania osobistych zainteresowań i dalszego rozwoju osobowości. Ponadto edukacja ma wyposażyć ucznia w umiejętność uczenia się przez całe życie i kierowania swoim rozwojem osobistym w późniejszym okresie życia.
 

SZKOŁY ŚREDNIE ZAWODOWE

Nauka w średnich szkołach zawodowych drugiego stopnia, do których uczniowie są przyjmowani po ukończeniu szkoły podstawowej, trwa 3 lata (120 punktów zaliczeniowych). Kształcenie i szkolenie zawodowe odbywa się głównie w szkole, ale obejmuje ok. 6 miesięcy (co najmniej 20 punktów zaliczeniowych) szkolenia praktycznego w miejscu pracy. Kwalifikacje zawodowe można również uzyskać w ramach przyuczenia do zawodu, na które również składają się kursy organizowane w instytucjach oświatowych. Ponadto świadectwo potwierdzające zdobycie średniego wykształcenia zawodowego II stopnia można także uzyskać przystępując do zewnętrznych egzaminów potwierdzających kompetencje/ umiejętności zawodowe niezależnie od sposobu ich nabycia, co jest uregulowane odrębną ustawą. Możliwe jest również ubieganie się o przyjęcie do średniej szkoły zawodowej II stopnia po ukończeniu ogólnokształcącego kształcenia średniego II stopnia.

Celem kształcenia i szkolenia zawodowego na poziomie szkolnictwa średniego II stopnia jest przekazanie uczniom wiedzy i umiejętności niezbędnych do uzyskania kwalifikacji zawodowych oraz zapewnienie im potencjału do podjęcia samozatrudnienia, jak również dalszej nauki.
 

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Po ukończeniu ogólnokształcącej lub zawodowej szkoły średniej II stopnia, uczniowie mogą ubiegać się o przyjęcie na studia wyższe. Fiński system szkolnictwa wyższego składa się z dwóch sektorów: uniwersytetów i politechnik. O przyjęcie na studia na politechnice mogą się ubiegać absolwenci ogólnokształcących lub zawodowych szkół średnich II stopnia. O przyjęcie na studia na uniwersytecie mogą się ubiegać posiadacze świadectwa maturalnego lub świadectwa ukończenia szkoły zawodowej, w której okres nauczania wynosił co najmniej 3 lata. Kandydaci na studia na uniwersytecie i politechnice składają podania o przyjęcie na studia za pomocą krajowego systemu składania podań. Politechniki określają kryteria przyjęć i organizują własną rekrutację oraz egzaminy wstępne. Uniwersytety samodzielnie rekrutują studentów, a egzaminy są ważnym elementem tego procesu.
 

EDUKACJA DOROSŁYCH

Oferta kształcenia i szkolenia dorosłych zapewnia obywatelom możliwości uzyskania wykształcenia i uzupełnienia kwalifikacji na każdym etapie życia. Dorosłe osoby uczące się mogą uczęszczać do tych samych placówek oświatowych, co młodzi ludzie lub do instytucji i oddziałów przeznaczonych wyłącznie dla dorosłych, jak ma to miejsce w przypadku edukacji dorosłych w zakresie nauk humanistycznych. Kwalifikacje zawodowe na poziomie szkoły średniej II stopnia, dalsze kwalifikacje zawodowe i specjalistyczne kwalifikacje zawodowe można także uzyskać przystępując do egzaminów potwierdzających kompetencje niezależnie od sposobu zdobycia umiejętności zawodowych. Politechniki i uniwersytety organizują również kształcenie dorosłych.
 

WYBRANE STATYSTYKI

Rodzaj placówki	Liczba instytucji w 2017
Szkoły podstawowe (jednolita struktura)	2376
Szkoły średnie ogólnokształcące	387
Zawodowe szkoły średnie	211
Politechniki	24
Uniwersytety ogólnoakademickie	15