Dania

Dania jest monarchią konstytucyjną. Królestwo Danii liczy 5,8 miliona mieszkańców, w jego skład wchodzą również dwa niezależne państwa, które nie są członkami UE: Wyspy Owcze i Grenlandia. Stolicą Danii jest Kopenhaga. Dania jest członkiem Unii Europejskiej od 1973 roku, natomiast do strefy Schengen dołączyła w roku 2001. Walutą kraju jest korona duńska.  

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI 

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA  

Głównym założeniem systemu edukacji w Danii jest zapewnienie wszystkim młodym ludziom możliwości zdobycia wiedzy i kompetencji, które pozwolą im na aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i obywatelskim w duńskim społeczeństwie opartym na wiedzy i przyczynianie się do jego dalszego rozwoju. Edukacja jest dostępna i bezpłatna dla wszystkich.  

Szkoły w Danii są samorządne. Podstawowym celem samorządnych placówek oświatowych jest zapewnianie młodzieży i dorosłym wysokiej jakości kształcenia, szerokiego wachlarza możliwości edukacyjnych oraz stworzenie sieci szkół o zasięgu geograficznym obejmującym cały kraj. Placówki edukacyjne tworzą własną ofertę edukacyjną oraz zapewniają możliwości kształcenia i rozwoju zawodowego nauczycielom. 

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI 

Na poziomie centralnym odrębne ministerstwa zarządzają następującymi poziomami/ sektorami duńskiego systemu edukacji: 

• Ministerstwo ds. Dzieci i Edukacji – odpowiada za wczesną edukację i opiekę nad dziećmi oraz szkolnictwo podstawowe i średnie 
• Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Nauki – odpowiada za szkolnictwo wyższe i formalne kształcenie dorosłych 
• Ministerstwo Kultury – odpowiada za pozaformalne kształcenie i szkolenie dorosłych 
• Ministerstwo Obrony Narodowej – odpowiada za resortowe programy kształcenia w ramach duńskiego systemu obrony 

Ministerstwo Edukacji jest odpowiedzialne za tworzenie podstawy programowej dla szkół podstawowych i średnich. Programy nauczania, treści kształcenia są opracowywane przez samych nauczycieli wraz z uczniami. Ministerstwo Edukacji nadzoruje szkoły podstawowe i średnie pierwszego stopnia (Folkeskole) prowadzone przez gminy, we współpracy z radami gmin. 

W sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego ważną rolę w definiowaniu i opracowywaniu kwalifikacji zawodowych oraz w określaniu warunków kształcenia odgrywają komisje sektorowe złożone z reprezentantów zainteresowanych pracodawców, organizacji rynku pracy. Wyższe szkoły techniczne i biznesu są niezależnymi placówkami podlegającymi ogólnemu nadzorowi Ministerstwa Edukacji. 

Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Nauki w znacznej mierze odpowiada za szkolnictwo wyższe. Jak wspomniano wyżej, niektóre kierunki studiów wyższych artystycznych i prowadzące je uczelnie wchodzą w zakres odpowiedzialności Ministerstwa Kultury. Są to np. szkoły sztuk wizualnych czy akademie muzyczne. Specjalistyczne programy kształcenia w ramach duńskiego systemu obrony są oferowane i zarządzane przez Ministerstwo Obrony Narodowej. 

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA 

Obowiązek szkolny w Danii oznacza zobowiązanie rodziców/opiekunów dzieci do zapewnienia uczestnictwa ich dzieci/ podopiecznych w kształceniu organizowanym przez Folkeskole lub równorzędne placówki. Edukacja jest obowiązkowa dla dzieci w wieku 6-16 lat. Nauka w jednolitej szkole podstawowej i średniej pierwszego stopnia trwa 10 lat, obejmuje klasę zerową (klasa 0) i 9 lat nauki w szkole (klasy 1-9). Istnieje możliwość przedłużenia kształcenia o klasę 10. 

Jeśli dziecko nie uczęszcza na zajęcia, rodzice mają obowiązek poinformowania szkoły o przyczynie jego nieobecności. Następnie dyrektor szkoły podejmuje decyzję o ewentualnych sankcjach za niewywiązywanie się z obowiązku szkolnego. 

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA 

W ramach Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji (ISCED) duńskie placówki wczesnej edukacji i opieki są klasyfikowane w następujący sposób: 

• Poziom ISCED 010: Centrum opieki dziennej, opieka dzienna w domach prywatnych (do trzeciego roku życia). 
• Poziom ISCED 020: Przedszkole (od trzeciego roku życia do rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej). 

Ustawa o opiece dziennej stanowi, że gminy są zobowiązane do zapewnienia wczesnej edukacji i opieki dla wszystkich dzieci w wieku od 26 tygodni do rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej.   

Korzystanie z bezpłatnej wczesnej edukacji i opieki jest możliwe, jeśli dochód gospodarstwa domowego nie przekracza 2 076 EUR/miesiąc. 

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE 

Kształcenie podstawowe i średnie I stopnia jest zintegrowane w ramach jednolitej struktury bez rozróżnienia na poziomy. Duńska szkoła publiczna (Folkeskole) obejmuje kształcenie podstawowe i średnie I stopnia, na które składają się: 

• Jeden rok edukacji przedszkolnej
• Dziewięć lat nauki w szkole podstawowej i średniej I stopnia;
• Fakultatywna dziesiąta klasa. 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE  

Edukacja na poziomie szkoły średniej II stopnia jest nieobowiązkowa (obowiązek szkolny nie obejmuje już tego poziomu edukacji), niemniej jednak około 95% kohorty młodzieży kończącej edukację obowiązkową kontynuuje edukację w szkołach średnich na tym poziomie. 

Główne ścieżki kształcenia obejmują: 

• Ogólnokształcące szkoły średnie II stopnia o profilu akademickim (4 typy szkół; programy kształcenia trwają 2-3 lat) dla uczniów, którzy ukończyli szkołę średnią I stopnia. Uczniowie rozpoczynają naukę w wieku 16 lub 17 lat i kończą ją w wieku 19 lub 20 lat. 
• Szkoły średnie II stopnia z programem kształcenia i szkolenia zawodowego (trwającym 2-5 lat) dla uczniów, którzy ukończyli szkołę średnią I stopnia. Uczniowie rozpoczynają naukę w wieku 16 lub 17 lat, choć często zdarza się, że do szkół tego typu są przyjmowane osoby starsze. 

Istnieją cztery profile kształcenia na poziomie szkoły średniej II stopnia, które mogą być realizowane w osobnych typach szkół: 

• Trzyletni ogólnokształcący program przygotowujący do egzaminów na studia wyższe (STX) - szkoły średnie ogólnokształcące (przedmioty humanistyczne i przyrodnicze) 
• Trzyletni program przygotowujący do egzaminów na studia wyższe o profilu  biznesowym (HHX) - szkoły średnie o profilu biznesowo-handlowym (przedmioty biznesowe i społeczno-ekonomiczne)  
• Trzyletni program przygotowujący do egzaminów na studia wyższe o profilu technicznym (HTX)  - szkoły o profilu technicznym (przedmioty technologiczne i naukowe)  
• Dwuletni program  przygotowawczy do egzaminów na studia wyższe (hf) odbywający się w szkołach średnich II stopnia (Gymnasium) lub w ośrodkach kształcenia dorosłych (VUC) 

Trzyletnie programy STX, HHX i HTX kwalifikują ucznia do przyjęcia na studia wyższe w akademiach biznesowych, kolegiach uniwersyteckich i uniwersytetach.  

SZKOLNICTWO WYŻSZE 

Instytucje szkolnictwa wyższego w Danii cieszą się długą tradycją autonomii akademickiej. Przepisy ogólne obowiązujące wszystkie instytucje, które dotyczą m.in. rekrutacji studentów, struktury studiów, oferowanych kierunków studiów oraz nadawania tytułów i stopni naukowych powstają na poziomie ministerialnym, natomiast poszczególne uczelnie same opracowują swoją ofertę kształcenia, programy studiów, treści kształcenia, itd. 

Istnieje pięć różnych typów instytucji edukacyjnych oferujących wyższe wykształcenie: 

• Akademie biznesu oferujące ukierunkowane zawodowo studia tzw. krótkiego cyklu i studia pierwszego stopnia; 
• Kolegia uniwersyteckie oferujące ukierunkowane zawodowo studia pierwszego stopnia; 
• Instytucje kształcenia i szkolenia na potrzeby gospodarki morskiej oferujące ukierunkowane studia tzw. krótkiego cyklu i studia pierwszego stopnia 
• Uczelnie artystyczne - studia pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia w dziedzinach takich jak architektura, projektowanie, muzyka oraz sztuki piękne i sztuki sceniczne; 
• Ogólne i specjalistyczne uniwersytety badawcze oferujące studia pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia w dyscyplinach akademickich. 

Dyplom ukończenia studiów wyższych można uzyskać w ramach: studiów prowadzących do uzyskania stopnia zawodowego AP (2 lata) prowadzonych przez akademie biznesu, studiów licencjackich prowadzonych przez szkoły wyższe (3,5 roku) lub studiów licencjackich/magisterskich (3+2 lata) prowadzonych przez uniwersytety. Większość studentów rozpoczyna studia wyższe w wieku 19-20 lat. 

EDUKACJA DOROSŁYCH  

Oferta kształcenia dorosłych jest szeroka i obejmuje następujące typy programów: 

• kształcenie dorosłych w wieku powyżej 18 lat o profilu ogólnym (FVU, AVU lub hf) 
• kształcenie dorosłych o profilu zawodowym skierowane do osób powyżej 25. roku życia posiadających doświadczenie zawodowe (AMU) 
• studia licencjackie lub magisterskie: programy studiów wyższych przeznaczone dla osób dorosłych posiadających doświadczenie zawodowe  
• pozaformalne kształcenie dorosłych 

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA 

Kształcenie specjalne może przybrać różne formy: 

• Uczeń może otrzymać specjalną ofertę/ pomoc edukacyjną w ramach jednego lub kilku przedmiotów, która zastępuje jego udział  w typowym ogólnodostępnym kształceniu w tym zakresie ; 
• Uczeń może uczyć się w klasie specjalnej w szkole ogólnodostępnej lub w szkole specjalnej; 
• Uczeń może uczęszczać do klasy ogólnej i jednocześnie korzystać częściowo z nauki w klasie specjalnej i odwrotnie. 

Klasy specjalne mogą być organizowane dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną, dysleksją, problemami ze słuchem itp. 

Kształcenie specjalne obejmuje następujące elementy: 

• poradnictwo dla rodziców, nauczycieli i innych osób, które przyczyniają się do rozwoju ucznia
• specjalne materiały dydaktyczne i pomoce naukowe, które są niezbędne do nauczania
• nauczanie  zorganizowane z uwzględnieniem zdolności ucznia  
• instruktaż i szkolenie w zakresie metod pracy, które wspierają osoby z niepełnosprawnościami fizycznymi, psychologicznymi lub językowymi   
• indywidualna pomoc, która wspiera uczniów w radzeniu sobie z praktycznymi trudnościami związanymi z uczęszczaniem do szkoły
• specjalistyczne zajęcia.  

WYBRANE STATYSTYKI  

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych placówek edukacyjnych, 2020/21  

(-) nie dotyczy  
^a ISCED= International Standard Classification of Education 

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions 

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21   

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation - Denmark