Belgia – Wspólnota Francuska

Belgia jest konstytucyjną monarchią parlamentarną i jest dość gęsto zaludniona (11 431 406 mieszkańców na terytorium o powierzchni 30 527,9 km2 (dane ze stycznia 2019 roku). Obowiązują tu trzy języki urzędowe: flamandzki, francuski i niemiecki. Obecnie jest to państwo federalne, składające się z jednostek autonomicznych w ujęciu geograficznym:

• Region Stołeczny Brukseli
• Region Flamandzki
• Region Waloński

albo językowym

• Wspólnota Flamandzka
• Wspólnota Francuska
• Wspólnota Niemieckojęzyczna

Kompetencje w zakresie kultury, a w szczególności opieki nad dziećmi i edukacji, leżą głównie w gestii Wspólnot, podczas gdy edukacja i szkolenia należą do kompetencji regionalnych.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

W Belgii swoboda prowadzenia działalności edukacyjnej jest prawem konstytucyjnym. Każda osoba (prawna) może prowadzić edukację i zakładać szkoły. Rząd ma obowiązek prowadzenia edukacji bezwyznaniowej (pod pewnymi warunkami). Konstytucja gwarantuje również rodzicom prawo wyboru szkoły. Rodzice i dzieci muszą mieć dostęp do wybranej przez siebie szkoły, znajdującej się w rozsądnej odległości od miejsca zamieszkania.

We Wspólnocie Francuskiej istnieją trzy sieci edukacyjne:

• Edukacja publiczna - oficjalna edukacja organizowana przez Wspólnotę Francuską. Jednym z celów jest poszanowanie dla poglądów filozoficznych i religijnych wszystkich rodziców
• Edukacja publiczna prowadzona przez władze lokalne - dotowana ze środków publicznych, zarządzana przez władze miejskie lub prowincjonalne
• Edukacja prywatna dotowana ze środków publicznych - organizowana przez osoby prywatne lub organizacje. Sieć składa się głównie ze szkół katolickich. Oprócz szkół wyznaniowych obejmuje ona szkoły niezwiązane z religią, np. szkoły alternatywne), które stosują odpowiednio dobrane metody nauczania.

W Belgii rady szkół należące do sieci edukacyjnej mogą przystąpić do organizacji parasolowej. Stowarzyszenie to reprezentuje rady szkół w konsultacjach rządowych i oferuje usługi dla szkół, takie jak opracowywanie programów nauczania i planów lekcji.

Edukacji przypisuje się cztery ogólne cele:

• Promowanie pewności siebie i rozwoju każdego ucznia jako jednostki
• Umożliwienie wszystkim uczniom przyswojenia wiedzy i nabycia umiejętności, które pozwolą im uczyć się przez całe życie i odgrywać aktywną rolę w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym
• Przygotowanie wszystkich uczniów do bycia odpowiedzialnymi obywatelami, którzy są w stanie przyczynić się do rozwoju społeczeństwa demokratycznego, spójnego, pluralistycznego i otwartego na inne kultury;
• Zapewnienie wszystkim uczniom równych szans zaangażowania w aktywność społeczną.

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Większość uprawnień w odniesieniu do edukacji należy do Wspólnot, chociaż określone aspekty tych uprawnień dotyczą różnych poziomów władzy.

Wspólnota ma prawo do tworzenia szkół na wszystkich poziomach wszędzie tam, gdzie istnieje taka potrzeba (bez ograniczeń co do liczby). Odpowiedzialność za szkołę spoczywa na osobie fizycznej lub prawnej zwanej "organem prowadzącym".

Wspólnoty mogą również dotować instytucje edukacyjne organizowane przez prowincje, gminy, inne organy publiczne lub podmioty prywatne. Aby być upoważnionym do wydawania uznanych kwalifikacji i korzystania z dotacji publicznych, szkoła (podstawowa, średnia, społeczna, specjalna lub artystyczna) lub placówka edukacji przedszkolnej, jest zobowiązana do przestrzegania ogólnych przepisów dotyczących organizacji nauki i stosowania przepisów językowych. Musi przyjąć strukturę zatwierdzoną przez ministra oraz realizować krajowy program nauczania, który jest zgodny z wymogami określonymi w obowiązujących dekretach.

Odpowiedzialność za politykę w zakresie edukacji przedszkolnej, szkolnictwa podstawowego i średniego, szkolnictwa wyższego oraz edukacji specjalnej spoczywa na Parlamencie Wspólnoty Francuskiej i jego rządzie.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

W celu zagwarantowania przestrzegania konstytucyjnego prawa do nauki, obowiązek szkolny obejmuje wszystkie dzieci w wieku od 6 do 18 roku życia zamieszkałe w Belgii.

Do 15 roku życia uczeń musi uczęszczać do szkoły obowiązkowej w pełnym wymiarze godzin. Od 15 roku życia uczniowie mogą uczęszczać do szkoły w niepełnym wymiarze godzin i wybrać ścieżkę kształcenia, która łączy kształcenie zawodowe w niepełnym wymiarze godzin w placówce edukacyjnej z zatrudnieniem (w niepełnym wymiarze godzin).

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem (ECEC) we Wspólnocie Francuskiej Belgii jest przeznaczona dla dzieci poniżej 3 lat.   

W Belgii małe dzieci mogą uczęszczać do różnych rodzajów placówek opieki nad dziećmi (milieux d'accueil collectif). Kategoryzacja placówek opieki nad dziećmi zmieniła się w wyniku przepisów, które weszły w życie w 2019 roku. Te dwie kategorie to:

• Żłobki (bez prawa do dotacji lub z prawem do podstawowej dotacji)
• Niezależne opiekunki do dzieci (accueillant.e.s d'enfants indépendant.e.s) lub usługi opieki nad dziećmi (service d'accueil d'enfants)

Od wieku 2,5 roku dzieci są uprawnione do edukacji przedszkolnej (poziom ISCED 020) w przedszkolu (école maternelle). Za ten obszar odpowiada minister edukacji. Od września 2020 roku dzieci w wieku 5 lat i starsze podlegają obowiązkowi nauki, tzn. ostatni rok edukacji przedszkolnej jest obecnie obowiązkowy.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Edukacja w szkole podstawowej rozpoczyna się w wieku 6 lat.

Jeśli jednak rodzice lub opiekunowie dziecka posiadają zaświadczenie wydane przez dyrektora szkoły i Centrum Usług Psychologicznych, Medycznych i Społecznych, mogą zdecydować się na uczęszczanie dziecka do pierwszej klasy szkoły podstawowej po ukończeniu przez nie pięciu lat lub odroczyć rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej o rok, kontynuując jednocześnie posyłanie dziecka do przedszkola.

Edukacja w szkole podstawowej skierowana jest do dzieci w wieku do 12 lat i obejmuje łącznie siedem klas. Po pomyślnym ukończeniu edukacji w szkole podstawowej dzieci otrzymują świadectwo jej ukończenia szkoły.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Nauka w szkole średniej trwa 6 lat i jest podzielona na trzy dwuletnie etapy:

• Pierwszy etap - dla uczniów w wieku od 12 do 14 lat - maksymalnie 16 lat (ISCED 2). Obejmuje wspólny program nauczania dla wszystkich uczniów.
• Drugi etap - dla uczniów w wieku od 14 do 16 lat (ISCED 3). Uczniowie zobowiązani są wybrać profil kształcenia spośród: ogólnokształcącego, technicznego, artystycznego i zawodowego ogólnokształcącego lub zawodowego prowadzącego do uzyskania kwalifikacji. Ścieżka ogólnokształcąca przygotowuje uczniów do podjęcia studiów wyższych, oferując jednocześnie możliwości wejścia na rynek pracy, natomiast ścieżka prowadząca do uzyskania kwalifikacji przygotowuje uczniów do wejścia na rynek pracy, umożliwiając im jednocześnie kontynuację nauki w szkolnictwie wyższym. Ścieżka prowadząca do uzyskania kwalifikacji oferuje kształcenie zawodowe. Edukacja techniczna i artystyczna może być zorganizowana w ramach ścieżki ogólnokształcącej lub prowadzącej do uzyskania kwalifikacji.
• Trzeci etap - dla uczniów w wieku od 16 do 18 lat (ISCED 3)

W wieku 15 lub 16 lat uczeń w Belgii może kontynuować kształcenie w systemie naprzemiennej nauki i pracy (dualnym). Wszyscy młodzi ludzie kształcący się w niepełnym wymiarze są zobowiązani do uczestniczenia w nauce i pracy przez co najmniej 28 godzin tygodniowo. Nauka i praca w niepełnym wymiarze jest organizowana w:

• Centrum kształcenia niestacjonarnego;
• Centrum praktyk zawodowych.

We Wspólnocie Francuskiej, w ramach Centrum Kształcenia Dualnego (CEFA, Centre d’Enseignement et de Formation en Alternance) uczniowie uczęszczają na zajęcia w wymiarze 15 godzin tygodniowo. Zajęcia te są uzupełniane praktykami zawodowymi zgodnymi z wybranym programem. W ramach tego typu kształcenia uczniowie mogą uzyskać takie same świadectwa i kwalifikacje, jak w przypadku uczestnictwa w kształceniu w pełnym wymiarze lub zdobyć odpowiednio niższe poziomy kwalifikacji dzięki dostępnym dla nich specjalnym programom.

We Wspólnocie Francuskiej praktyki zawodowe organizowane są przez IFAPME (Waloński Instytut Kształcenia i Szkolenia Zawodowego dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw) oraz SFPME (Służba Szkoleniowa Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Regionie Stołecznym Brukseli). Te dwie instytucje organizują dualne kursy zawodowe realizowane na podstawie “umowy o przyuczenie do zawodu”, które umożliwiają realizację obowiązku szkolnego.

Kształcenie dualne jest realizowane również w szkołach wyższych (Hautes Ecoles) i na uniwersytetach.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Szkolnictwo wyższe obejmuje programy, które kończą się uzyskaniem tytułu:

• Licencjata (Bechelier) - mogą być zorientowane zarówno zawodowo, jak i akademicko. Zawodowo zorientowane programy licencjackie mają na celu przede wszystkim przygotowanie do wykonywania zawodu i oferują bezpośredni dostęp do rynku pracy. Akademickie programy licencjackie koncentrują się na wszechstronnym kształceniu akademickim lub w dziedzinie sztuki. Ich celem jest umożliwienie absolwentom wstępu na studia magisterskie lub wejścia na rynek pracy. Program licencjacki trwa 3 lata (180 punktów ECTS).
• Magistra (Master) - umożliwiają zdobycie zaawansowanej wiedzy naukowej lub artystycznej albo kompetencji, które są potrzebne do niezależnego uprawiania nauki lub sztuki, lub do wykonywania zawodu. Programy kończą się przygotowaniem pracy magisterskiej. Większość programów magisterskich trwa 2 lata (120 punktów ECTS).
• Doktora (Doctorat) - Praca związana z przygotowaniem rozprawy doktorskiej odpowiada 180 ECTS uzyskanym po studiach magisterskich (120 ECTS) lub równorzędnego poziomu.

EDUKACJA DOROSŁYCH

Edukacja dorosłych nie jest związana z edukacją szkolną dzieci i młodzieży. Uczestnicy kursów mogą uzyskać uznawany dyplom, kwalifikacje lub certyfikat.

We Wspólnocie Francuskiej kształcenie i szkolenia dla dorosłych odbywają się głównie w dwóch rodzajach instytucji: szkołach dla dorosłych i centrach szkoleniowych lub edukacyjnych.

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Integracja dzieci z niepełnosprawnościami może być realizowana przy użyciu czterech możliwych podejść:

• Całkowita stała integracja - uczeń uczęszcza na wszystkie zajęcia w ogólnodostępnej szkole przez cały rok
• Częściowa stała integracja - uczeń uczęszcza na niektóre zajęcia w ogólnodostępnej szkole przez cały rok, a do innych w szkole specjalnej
• Całkowita tymczasowa integracja - uczeń uczęszcza na wszystkie zajęcia w ramach ogólnodostępnej edukacji przez jeden lub więcej ograniczonych okresów
• Częściowa tymczasowa integracja - uczeń uczęszcza na niektóre zajęcia w ramach ogólnodostępnej edukacji przez jeden lub więcej ograniczonych okresów.

WYBRANE STATYSTYKI

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2017/18

(:) brak danych 
^a ISCED= International Standard Classification of Education

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions 

Statystyki dotyczące liczby uczniów w ogólnodostępnych i specjalnych placówkach edukacyjnych, 2022/23

* Powyższa tabela prezentuje ilość osób uczących się na terenie całej Belgii  

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation (Belgium)