Belgia – Wspólnota Flamandzka

Belgia jest federalną monarchią konstytucyjną. Na czele państwa stoi król, a na czele wielopartyjnego rządu – premier. Populacja liczy obecnie 11,6 miliona ludzi, a stolicą jest Bruksela.

W drugiej połowie XIX wieku Belgia doświadczyła konfliktu wokół kwestii uznania niderlandzkiego za oficjalny język, obok francuskiego. W 1963 roku Belgia została podzielona na cztery obszary językowe:

• Region niderlandzkojęzyczny: Flandria (prowincje Antwerpia, Limburgia, Brabancja Flamandzka, Flandria Wschodnia i Zachodnia)
• Region francuskojęzyczny: Walonia (prowincje Hainaut, Liege, Namur i Brabancja Walońska)
• Region niemieckojęzyczny (dziewięć gmin Kantonów Wschodnich)
• Dwujęzyczny Region Stołeczny Brukseli (19 gmin brukselskich) z sześcioma niderlandzkojęzycznymi gminami podmiejskimi z administracyjnymi udogodnieniami językowymi dla francuskojęzycznych mieszkańców.

Belgia jest członkiem obecnej Unii Europejskiej od początku istnienia Wspólnoty w 1958 roku. Obok pięciu innych krajów Europy ma status państwa założycielskiego. Do strefy euro przystąpiła w 2002 roku, natomiast do strefy Schengen w 1995.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

W Belgii swoboda prowadzenia działalności edukacyjnej jest prawem konstytucyjnym. Każda osoba (prawna) może oferować edukację i zakładać szkoły. Rząd ma obowiązek zapewniania dostępu do edukacji bezwyznaniowej.

Konstytucja gwarantuje rodzicom swobodę wyboru szkoły. Rodzice i dzieci mają zapewniony dostęp do wybranej przez siebie szkoły znajdującej się w rozsądnej odległości od miejsca zamieszkania.

Edukacja jest zorganizowana na różnych zasadach w zależności od sposobu finansowania danego typu kształcenia. Kształcenie i szkolenia organizowane przez rząd nazywane jest kształceniem oficjalnym (officieel onderwijs). Edukacja i szkolenia organizowane przez osoby lub organizacje prywatne nazywane są edukacją bezpłatną (vrij onderwijs), która jest wspomagana finansowo przez rząd.

Niewielka liczba szkół działa niezależnie od rządu i nie otrzymuje funduszy na swoją działalność.

We Flandrii istnieją trzy typy szkolnictwa nazywane sieciami:

• GO! Education – szkolnictwo publiczne prowadzone przez Wspólnotę Flamandzką. Zgodnie z Konstytucją, w szkołach tych obowiązuje zasada zachowania neutralności światopoglądowej;
• Szkoły prowadzone przez władze miejskie lub lokalne wspierane finansowo przez rząd;
• Szkolnictwo prywatne wspierane finansowo przez rząd. Do tego typu szkolnictwa należą głównie szkoły katolickie. Obok szkół wyznaniowych, są to również szkoły alternatywne, które stosują własne metody nauczania.

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

W Belgii Wspólnoty są odpowiedzialne za edukację, z wyjątkiem poniższych kwestii:

• Określanie początku i końca kształcenia obowiązkowego,
• Minimalne wymagania dotyczące wydawania dyplomów,
• Regulacja emerytur dla pracowników systemu edukacji.
• Język nauczania - w każdej Wspólnocie odbywa się w języku danej społeczności.

We Flandrii Ministerstwo Edukacji i Szkoleń jest odpowiedzialne za wszystkie etapy edukacji, począwszy od edukacji przedszkolnej. Opieka nad dziećmi należy do kompetencji flamandzkiego Ministerstwa Dobrobytu, Zdrowia Publicznego i Rodziny.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

Obowiązek szkolny dotyczy wszystkich dzieci mieszkających w Belgii od 5 do 18 roku życia. Uczeń musi w tym okresie uczęszczać do szkoły obowiązkowej w pełnym wymiarze godzin do 15 roku życia. Później uczniowie mogą uczęszczać do szkoły w niepełnym wymiarze godzin i wybrać zorganizowaną ścieżkę kształcenia w placówce edukacyjnej, która łączy kształcenie zawodowe w niepełnym wymiarze godzin z zatrudnieniem (w niepełnym wymiarze).

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA

Wczesna edukacja i opieka nad dziećmi we Flandrii dzieli się na dwa odrębne etapy:

• Opieka nad dzieckiem (ISCED 010) - Jest organizowana dla niemowląt i małych dzieci (od narodzin do 3 roku życia). Opieka nad dziećmi może odbywać się w ośrodku (groepsopvang) lub w domu (gezinsopvang). Przepisy dotyczące tego etapu są regulowane przez flamandzkiego Ministra Opieki Społecznej, Zdrowia i Rodziny oraz agencję Kind en Gezin
• Edukacja przedszkolna (ISCED 020) - Od wieku 2,5 roku dzieci są uprawnione do udziału w bezpłatnej edukacji przedszkolnej. Edukacja ma charakter wszechstronny i stymuluje rozwój poznawczy, motoryczny i emocjonalny dzieci.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Naukę w szkole podstawowej dzieci rozpoczynają w wieku 6 lat. We Flandrii ten etap edukacji tworzy wraz z edukacją przedszkolną poziom edukacji elementarnej (basisonderwijs). Od 2003 r. nowopowstałe szkoły podstawowe muszą oferować zarówno edukację przedszkolną, jak i podstawową. Istniejące autonomiczne przedszkola i szkoły podstawowe mogą zachować swoją pierwotną strukturę.

Szkolnictwo podstawowe obejmuje sześć klas. Rada szkoły może autonomicznie decydować o podziale na grupy i ustalać liczbę uczniów w klasie.

Na ogół jeden nauczyciel uczy wszystkich przedmiotów, ale czasami zatrudnia się wyspecjalizowanych nauczycieli do przedmiotów takich jak wychowanie fizyczne i edukacja filozoficzna (religia lub etyka bezwyznaniowa). Po pomyślnym ukończeniu edukacji w szkole podstawowej dzieci otrzymują świadectwo ukończenia szkoły.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Główne ustawy i akty parlamentarne dotyczące szkolnictwa średniego ogólnodostępnego i specjalnego zostały zebrane w Kodeksie Szkolnictwa Średniego. 

Szkolnictwo średnie (secundair onderwijs) jest przeznaczone dla młodzieży w wieku od 12 do 18 lat. Pełne kształcenie średnie obejmuje trzy etapy i różne rodzaje kształcenia.

Każdy etap składa się z dwóch klas. Na pierwszym etapie kształcenia obowiązuje wspólny program nauczania. Uczniowie dokonują wyboru profilu dopiero na początku drugiego etapu.

Począwszy od drugiego etapu uczniowie wybierają jeden z czterech profili kształcenia, które są oferowane w następujących typach szkół:

• Ogólnokształcąca szkoła średnia (GSE), która koncentruje się na wszechstronnym kształceniu ogólnym. Nie przygotowuje uczniów do konkretnego zawodu, ale oferuje solidne podstawy do kontynuowania nauki w ramach szkolnictwa wyższego.
• Techniczna szkoła średnia (TSE) oferuje przede wszystkim przedmioty ogólne i techniczno-teoretyczne. Po ukończeniu TSE młody człowiek może wykonywać zawód lub kontynuować naukę na studiach wyższych. Ten rodzaj kształcenia obejmuje również szkolenie praktyczne.
• Średnia szkoła artystyczna (SEA) łączy wszechstronne wykształcenie ogólne z aktywnym uprawianiem sztuki. Po ukończeniu liceum plastycznego młodzież może wykonywać zawód artystyczny lub kontynuować naukę na studiach wyższych.
• Szkoła średnia zawodowa (VSE) jest praktycznie zorientowanym rodzajem kształcenia, w którym młody człowiek otrzymuje ogólne wykształcenie, ale nacisk kładziony jest przede wszystkim na naukę konkretnego zawodu.

W Belgii świadectwo ukończenia szkoły średniej II stopnia daje pełny dostęp do szkolnictwa wyższego.

W technicznej szkole średniej i średniej szkole artystycznej programy prowadzące do wejścia na rynek pracy mogą być oferowane po drugiej klasie trzeciego etapu. Od roku 2010 programy te są zgrupowane pod nazwą Secundair-na-secundair (Se-n-Se). Programy Se-n-Se trwają od jednego do trzech semestrów i są prowadzone przez szkoły średnie. Po pomyślnym ukończeniu programu Se-n-Se uczeń otrzymuje świadectwo.

W wieku 15 lub 16 lat uczeń w Belgii może przejść do systemu naprzemiennego uczenia się i pracy (dualny). Wszyscy młodzi ludzie objęci kształceniem w niepełnym wymiarze godzin są zobowiązani do uczestniczenia w nauce i pracy przez co najmniej 28 godzin tygodniowo. Nauka i praca w niepełnym wymiarze godzin jest organizowana w:

• centrum kształcenia niestacjonarnego;
• centrum praktyk zawodowych.

W ramach Centrum Kształcenia w Czasie Wolnym (Centrum voor Deeltijds Onderwijs) uczniowie uczęszczają na zajęcia w wymiarze 15 godzin tygodniowo. Zajęcia te są uzupełniane praktykami zawodowymi, według wytycznych danego programu. Uczniowie, którzy nie są jeszcze gotowi do wejścia na rynek pracy, mogą realizować pozostałe 13 godzin w ramach ścieżki przygotowawczej lub projektu pomostowego lub w ramach ścieżki rozwoju osobistego w Centrum Kształcenia (Centrum voor Deeltijdse Vorming).

We Flandrii praktyki organizowane są w centrum szkoleniowym SYNTRA (SYNTRA opleidingscentrum). SYNTRA jest flamandzką agencją ds. szkoleń w zakresie przedsiębiorczości. W celu realizacji praktyk zawodowych uczniowie zawierają porozumienie o programie nauczania, które przewiduje:

• cztery dni tygodniowo szkolenia praktycznego w małym lub średnim przedsiębiorstwie lub u osoby prowadzącej działalność na własny rachunek, oraz
• jeden dzień szkolenia teoretycznego tygodniowo w ośrodku szkoleniowym SYNTRA.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Oficjalnie zarejestrowane instytucje szkolnictwa wyższego muszą zostać uznane przez władze. Tylko na tej podstawie mogą uzyskać dofinansowanie swojej działalności edukacyjnej i badawczej ze środków publicznych. Instytucje te są wymienione w Rejestrze Szkolnictwa Wyższego. Dotyczy to następujących instytucji:

• Kolegia uniwersyteckie
• Uniwersytety badawcze

Instytucje zajmujące się kształceniem pomaturalnym, badaniami naukowymi i usługami naukowymi:

• Vlerick Leuven Gent Management School
• Szkoła Zarządzania w Antwerpii
• Instytut Medycyny Tropikalnej

Inne oficjalnie zarejestrowane instytucje:

• Wydział Teologii Protestanckiej w Brukseli
• Ewangelicki Wydział Teologiczny w Heverlee

Szkolnictwo wyższe obejmuje programy, które kończą się uzyskaniem tytułu licencjata, magistra i doktora.

Do poziomu szkolnictwa wyższego zalicza się również wyższe szkolnictwo zawodowe.

(Hoger Beroepsonderwijs – HBO5). HBO5 to profesjonalnie ukierunkowane programy klasyfikowane pomiędzy kształceniem średnim a profesjonalnie ukierunkowanymi programami licencjackimi.

Programy licencjackie we Flandrii mogą być zorientowane zarówno zawodowo, jak i akademicko. Zawodowo zorientowane programy licencjackie mają na celu przede wszystkim przygotowanie studenta do wykonywania zawodu i oferują bezpośredni dostęp do rynku pracy. Akademickie programy licencjackie koncentrują się na wszechstronnym wykształceniu akademickim lub w dziedzinie sztuki. Ich celem jest umożliwienie wstępu na studia magisterskie lub wejścia na rynek pracy.

Programy magisterskie umożliwiają zdobycie zaawansowanej wiedzy naukowej lub artystycznej albo kompetencji, które są potrzebne do niezależnego uprawiania nauki lub sztuki, lub do wykonywania zawodu. Są one zakończone przygotowaniem pracy magisterskiej.

Tylko uniwersytety badawcze mogą nadawać stopień doktora we Flandrii. Mogą to robić w ramach kierunków studiów, w których, zgodnie z Kodeksem Szkolnictwa Wyższego, mają kompetencje do oferowania programów kończących się uzyskaniem tytułu magistra.

EDUKACJA DOROSŁYCH

Edukacja dorosłych nie jest związana z edukacją szkolną dzieci i młodzieży. Uczestnicy kursów mogą uzyskać uznawany dyplom, kwalifikacje lub certyfikat. Na kursy dla dorosłych mogą zapisać się osoby w wieku co najmniej 18 lat oraz młodzież, która ukończyła kształcenie w ramach obowiązku szkolnego.

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

W Belgii, oprócz edukacji ogólnodostępnej, istnieje również edukacja przedszkolna, oraz szkolnictwo podstawowe i średnie dla uczniów ze specjalnymi potrzebami. Kształcenie specjalne jest organizowane dla dzieci, które potrzebują tymczasowego lub stałego szczególnego wsparcia z powodu niepełnosprawności fizycznej lub umysłowej, poważnych problemów behawioralnych lub emocjonalnych albo poważnych trudności w uczeniu się.

W roku 2014 parlament flamandzki uchwalił ustawę dotyczącą przeznaczania środków na rzecz uczniów o szczególnych potrzebach (M-decreet), której celem jest wspieranie edukacji integracyjnej. Ustawa zapewnia środki, które pozwalają uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w pełni, skutecznie i na równych warunkach uczestniczyć w edukacji w szkołach i klasach ogólnodostępnych.

WYBRANE STATYSTYKI  

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2018/19

(:) brak danych
^a ISCED= International Standard Classification of Education

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions 

Statystyki dotyczące liczby uczniów w ogólnodostępnych i specjalnych placówkach edukacyjnych*, 2022/23 

* Powyższa tabela prezentuje ilość osób uczących się na terenie całej Belgii  

Źródło:  Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation (Belgium)