Austria

Zgodnie z austriackim prawem konstytucyjnym fundamentalne zasady, na podstawie których funkcjonuje edukacja w Austrii to demokracja, prawa człowieka, solidarność, pokój, sprawiedliwość, otwartość i tolerancja wobec wszystkich bez względu na rasę, status społeczny i pozycję materialną.

Austriacki system szkolny ma bardzo rozbudowany wybór programów nauczania na wszystkich poziomach, w tym w ramach systemu edukacji zawodowej. Spośród młodzieży w wieku 15-19 lat, 18 proc. uczy się w ogólnokształcących szkołach średnich drugiego stopnia, a 82 proc. wybiera jedną ze ścieżek kształcenia zawodowego

Tradycyjne, wczesne zróżnicowanie ścieżek edukacyjnych (w wieku 10 i 14 lat) było wielokrotnie poddawane różnego rodzaju zmianom i reformom, ale zjawisko nadal się utrzymuje.

Obowiązek szkolny w Austrii kończy się w wieku 15 lat. Od roku szkolnego 2016/17 wprowadzono też obowiązek nauki – młodzież, która zakończyła obowiązkową naukę w szkole i  nie ukończyła lat 18 jest zobowiązana kontynuować naukę lub uczestniczyć w szkoleniach zawodowych. Uczniowie powinni też ukończyć pewien etap nauki/szkolenia na poziomie ponadobowiązkowym.

W celu zapewnienia jakości kształcenia wprowadzono następujące rozwiązania:

• Krajowe standardy kształcenia
• Zewnętrzne egzaminy maturalne skoncentrowane na uzyskanych kompetencjach (oraz odpowiednio dopasowane do tej koncepcji świadectwo maturalne)
• Krajowy Raport o Edukacji
• Ustawa o zapewnianiu jakości w szkolnictwie wyższym oraz Agencja Zapewniania Jakości i Akredytacji (AQ Austria).

Ustawa o Reformie Edukacji z roku 2017 stanowi podstawę nowego modelu zarządzania systemem edukacji oraz zapewniania jakości na podstawie wyników badań, który zakłada m.in.:

• Sformułowanie definicji wszechstronnych ram jakości pracy szkoły
• Regularne zbieranie danych dotyczących różnych aspektów jakości pracy szkoły
• Udostępnienie zebranych danych administracji edukacyjnej wszystkich szczebli
• Przygotowanie rocznych raportów dotyczących edukacji szkolnej
• Nowy system inspekcji szkolnej i ewaluacji.

ZARZĄDZANIE

Przedszkola i żłobki są w zasadzie prowadzone przez władze lokalne, ale za sformułowanie legislacji ich dotyczącej odpowiadają władze regionalne. Działa też znaczący sektor prywatny.

Za regulacje dotyczące działania szkół są odpowiedzialne zarówno władze centralne jak i regionalne, a uchwalona przez nie legislacja jest realizowana przez parlamenty i administrację regionalną.  W szczególnych, wymienionych w Konstytucji przypadkach, władze centralne określają przepisy ogólne, a parlamenty regionalne formułują przepisy szczegółowe. Za całość systemu edukacji odpowiedzialne są władze krajowe, włączając takie elementy jak organizacja szkoły, procesu nauczania, szkoły prywatne oraz wynagrodzenia i przepisy emertytalne dla pracowników szkół.

Opracowanie legislacji i jej wdrażanie w dziedzinie szkolnictwa wyższego stanowi wyłącznie odpowiedzialność władz centralnych. Wolność prowadzenia badań naukowych i nauczania, oraz wolność uprawiania sztuki są gwarantowane przez zapisy Konstytucji.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA

Tradycyjną formą edukacji przedszkolnej w Austrii jest przedszkole dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Przedszkola i żłobki nie stanowią części systemu edukacji szkolnej. Władze regionalne są odpowiedzialne za sformułowanie regulacji prawnych dotyczących edukacji przedszkolnej i ich wdrażanie. Około 60 proc. placówek przedszkolnych jest zarządzanych i finansowanych przez władze lokalne. Równolegle funkcjonuje duży sektor prywatny (placówki przedszkolne prowadzone przez stowarzyszenia, wspólnoty religijne oraz osoby prywatne). Opieka w przedszkolach i żłobkach jest dobrowolna i dostępna na życzenie rodziców dla dzieci w wieku 0-5 lat.

Od wieku lat 5, wszystkie dzieci są zobowiązane do odbycia rocznego bezpłatnego przygotowania przedszkolnego do nauki w szkole, które obejmuje minimum 16 godzin zajęć w 4-dniowym tygodniu. Od roku 2013 władze krajowe we współpracy z władzami regionalnymi podjęły inwestycje w celu przygotowania nowych miejsc opieki dla dzieci w wieku poniżej 3 lat. Dodatkowo trwają prace nad wydłużeniem godzin pracy placówek oraz poprawą jakości opieki poprzez określenie minimalnych standardów.

OBOWIĄZEK SZKOLNY

Obowiązek szkolny obejmuje każde dziecko od 1 września po jego 6. urodzinach i trwa 9 lat. Większość dzieci (90%) w wieku 6-15 lat mieszkających w Austrii, niezależnie od ich narodowości, uczęszcza do bezpłatnych szkół publicznych. Obowiązek szkolny może być także realizowany w płatnej szkole prywatnej lub w warunkach domowych.

Zgodnie z Ustawą o obowiązku szkolnym nauka w domu musi być zgłoszona do regionalnych władz szkolnych. Jeśli władze nie wniosą sprzeciwu, miesiąc po zgłoszeniu dziecko może podjąć naukę w domu. W ramach edukacji domowej dzieci przystępują do egzaminów pod koniec roku szkolnego, aby upewnić się, że cele edukacyjne zaplanowane dla tego etapu nauki zostały osiągnięte. Osoba pełniąca funkcję nauczyciela nie musi posiadać żadnych uprawnień. Na podobnych warunkach dzieci w wieku obowiązku szkolnego mogą uczęszczać do szkół prywatnych nieposiadających uprawnień szkół publicznych.  Osiągnięcie planowanych celów edukacyjnych jest sprawdzane podczas odpowiednich egzaminów przeprowadzonych w szkołach publicznych.

Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SEN) spełniają obowiązek szkolny w systemie edukacji. W zależności od rodzaju specjalnych potrzeb edukacyjnych, dzieci uczą się albo w szkołach ogólnodostępnych, albo specjalnych.

Rodzice, nauczyciele i uczniowie (od wieku lat 5) stanowią grupę partnerów szkoły. Rodzice i uczniowie mają prawo uczestniczenia w procesie podejmowania decyzji mających na celu poprawę jakości i warunków kształcenia. Realizacja tych praw jest zapewniana przez następujące organy:

• Forum klasowe
• Forum szkolne (lub w zespołach szkół – forum zespołu)
• Rada społeczności szkolnej

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE I ŚREDNIE

Szkoły podstawowe zapewniają wspólną edukację elementarną dla wszystkich uczniów w klasach 1-4, z uwzględnieniem specjalnych potrzeb edukacyjnych niektórych z nich. Roczne przygotowanie przedszkolne może być również realizowane w klasach 1 i 2 szkoły podstawowej, gdyż ma ono na celu wspieranie dzieci w rozwoju i przygotowanie ich do nauki w szkole podstawowej. Dotyczy ono w szczególności tych dzieci, które osiągnęły już wiek obowiązku szkolnego, a nie są gotowe do realizacji programu nauczania w klasie pierwszej.

W klasach wyższych dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi uczą się albo w szkołach ogólnodostępnych, albo w szkołach specjalnych.

Przejście ze szkoły podstawowej do szkoły średniej I stopnia

Po ukończeniu szkoły podstawowej, w której wszystkie dzieci uczęszczają do klas składających się z uczniów o bardzo różnych zdolnościach (klasy 1- 4), następuje pierwszy etap rozdzielenia uczniów pomiędzy różne ścieżki edukacyjne na poziomie szkoły średniej I stopnia. Uczniowie mogą kontynuować naukę w klasach 5-8 w następujących instytucjach:

• Nowa szkoła średnia
• Szkoła średnia akademicka [ośmioklasowa szkoła średnia I i II stopnia]

Szkoły średnie II stopnia (klasy 9-13) obejmują ścieżkę ogólnokształcącą oraz zawodową w następujących instytucjach:

• Szkoła przed-zawodowa
• Szkoła średnia akademicka (klasy 9-12) [ośmioklasowa szkoła średnia I i II stopnia]
• Szkoła zawodowa w niepełnym wymiarze  – w połączeniu ze szkoleniem w miejscu pracy (dual system) (klasy 10-13)
• Szkoła średnia techniczna i zawodowa (klasy 9-12)
• Kolegia zawodowe (klasy 9-11: ISCED 3; możliwość kontynuacji nauki, klasy/ lata 12-13: ISCED 5)

SZKOLNICTWO POLICEALNE I STUDIA WYŻSZE KRÓTKIEGO CYKLU

Szkolnictwo policealne (ISCED 4) obejmuje:

• Szkoły i inne formy kształcenia i szkolenia w dziedzinie ochrony zdrowia (poziom zaawansowany) – od roku 2019 kształcenie w nie-medycznych zawodach w dziedzinie ochrony zdrowia będzie stopniowo wygaszane na tym poziomie, a specjaliści z zakresu ochrony zdrowia będą się kształcić w ramach studiów wyższych.
• Kursy przygotowawcze dla absolwentów kursów czeladniczych
• Przygotowanie do egzaminu wstępnego na studia wyższe

Studia wyższe krótkiego cyklu (ISCED 5) obejmują:

• Kolegia zawodowe (lata nauki 12-13: ISCED 5)

W klasyfikacji ISCED 2011, lata 1-3 w kolegiach zawodowych są zaliczane do ISCED 3, a lata 4 i 5 do ISCED 5. Do poziomu 5 zalicza się kwalifikacje, które obejmują wiedzę, umiejętności i kompetencje zawodowe ze szczególnym uwzględnieniem zastosowań praktycznych.

• Dodatkowe kursy przygotowujące do matury i egzaminów dyplomowych dla absolwentów średnich szkół technicznych i zawodowych
• Szkoły dla pracujących
• Szkoły mistrzowskie (przemysł, rzemiosło i budownictwo)
• Policealne kursy zawodowe.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Studenci mogą wybierać spośród następujących typów instytucji szkolnictwa wyższego:

• Uniwersytety (publiczne i prywatne)
• Uniwersytety nauk stosowanych
• Kolegia uniwersyteckie kształcące nauczycieli

Studia prowadzące do uzyskania tytułu licencjata są przypisane do poziomu ISCED 6, studia prowadzące do uzyskania tytułu magistra oraz studia podyplomowe są przypisane do poziomu ISCED 7, a studia doktoranckie do ISCED 8.

Uniwersytety są najliczniejszą grupą instytucji szkolnictwa wyższego, ale uniwersytety nauk stosowanych, wprowadzone we wczesnych latach 90-tych przyczyniły się w ostatniej dekadzie do znacznego wzrostu liczby zarówno kandydatów przyjętych na studia wyższe, jak i absolwentów.

EDUKACJA OSÓB DOROSŁYCH

Austriacki system kształcenia i szkolenia dorosłych charakteryzuje duża różnorodność instytucji oraz szeroka oferta dostępnych programów.

Obok oferty sektora publicznego (szkoły, uniwersytety, uniwersytety nauk stosowanych, kolegia uniwersyteck