Albania

Albania to demokratyczna republika parlamentarna licząca 2,8 mln mieszkańców. Stolicą kraju jest Tirana z liczbą 520 tysięcy ludzi. Jest podzielona na 12 obwodów i 61 gmin. Albania nie jest członkiem Unii Europejskiej, jednak od 2014 roku ma status państwa kandydującego. Nie należy również do strefy Schengen. Walutą narodową jest lek albański.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Struktura albańskiego systemu edukacji prezentuje się następująco:

• Wczesna edukacja i opieka (Arsimi parashkollor) rozpoczyna się w wieku od 0 do 5 lat. Nie jest ona obowiązkowa. Instytucje oferujące opiekę i edukację na tym poziomie to żłobki (çerdhet) i przedszkola (Kopshtet).
• Edukacja podstawowa (Arsimi Bazë) obejmuje dzieci w wieku 6-16 lat i jest obowiązkowa. Składa się z dwóch cykli:
  • cykl podstawowy (Arsimi fillor) — klasy 1-5
  • szkolnictwo średnie I stopnia (arsimi i mesëm i ulët) — klasy 6-9
• Szkolnictwo średnie II stopnia (Arsimi i Mesëm i lartë) jest nieobowiązkowe i rozpoczyna się w wieku 16 lat. Na szkolnictwo średnie II stopnia w Albanii składają się:
  • Szkoły średnie ogólnokształcące (Gjimnazet). Nauka w tych szkołach trwa 3 lata. Uczniowie, którzy ukończyli 23 lata, ale nie ukończyli szkoły, mogą kontynuować naukę w niepełnym wymiarze godzin.
  • Szkoły średnie zawodowe (Shkollat e Mesme Profesionale). Nauka w tych szkołach trwa 2-4 lata. 
  • Szkoły średnie ukierunkowane (Shkolla të arsimit të orientuar) obejmują szkoły artystyczne, szkoły sportowe, szkoły języków obcych i szkoły ukierunkowane na inne, szczególne obszary edukacji. Przyjęcie do tych placówek odbywa się na podstawie określonych kryteriów ustalonych decyzją Rady Ministrów.

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Ministerstwo Edukacji, Sportu i Młodzieży (Ministria e Arsimit, Sportit dhe Rinisë) odpowiada za tzw. edukację przeduniwersytecką (każdy etap szkolnictwa przed szkolnictwem wyższym).

Ministerstwo Finansów i Gospodarki (Ministria e Financave dhe Ekonomisë) odpowiada za kształcenie i szkolenia zawodowe.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

Obowiązek szkolny dotyczy dzieci w wieku od 6 do 16 lat. Obejmuje on kształcenie podstawowe i średnie I stopnia.

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA

 W Albanii wczesna edukacja i opieka (ECEC) jest dostępna dla dzieci w wieku 0-5 lat. Żłobki (çerdhe) zapewniają wczesną edukację i opiekę dla dzieci w wieku 0-3 lat, a przedszkola (kopshte) dla dzieci w wieku 3-5 lat. Żłobki podlegają lokalnym jednostkom zarządzającym, podczas gdy przedszkola podlegają Ministerstwu Edukacji i Sportu w odniesieniu do programów nauczania i nauczycieli.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Szkolnictwo podstawowe rozpoczyna się w wieku 6 lat i trwa 9 lat. Działa w ramach jednolitej struktury i jest podzielone na dwa cykle. Pierwszy cykl (klasy 1-5) odpowiada kształceniu podstawowemu, a drugi cykl (klasy 6-9) odpowiada kształceniu średniemu I stopnia.

Świadectwem kończącym szkolnictwo podstawowe i średnie I stopnia jest świadectwo dojrzałości (Dëftesë Pjekurie), które jest wydawane po zdaniu egzaminów.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Szkolnictwo średnie II stopnia obejmuje następujące ścieżki:

• Ogólnokształcącą - w gimnazjach (gjimnaze) (3 lata)
• Kształcenie zawodowe (arsim profesional)  (2-5 lat)
• Edukację ukierunkowaną (arsim i orientuar).

Ten etap edukacji nie jest obowiązkowy. Uczniowie są grupowani w odpowiednich klasach (klasy 10-13). Zazwyczaj klasa składa się z nie mniej niż 10 i nie więcej niż 35 uczniów.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Instytucje szkolnictwa wyższego w Albanii są zarówno publiczne, jak i prywatne. Działa łącznie 40 instytucji szkolnictwa wyższego, w tym 15 publicznych i 25 prywatnych.

Prawo o szkolnictwie wyższym ustanawia następujące formy instytucji szkolnictwa wyższego:

• Uniwersytet (Universiteti) - to instytucja szkolnictwa wyższego, która działa w obszarze edukacji, badań naukowych, działalności twórczej i zawodowej. Uniwersytety prowadzą podstawowe i stosowane badania naukowe zgodnie ze swoimi programami studiów, prawem o szkolnictwie wyższym i statutem. Uniwersytet oferuje programy studiów we wszystkich cyklach studiów wyższych oraz programy o charakterze zawodowym dla wszystkich cykli.
• Akademia - to instytucja szkolnictwa wyższego prowadząca profilowaną działalność w zakresie szkolnictwa wyższego, badań naukowych, działalności twórczej i zawodowej. Składa się z co najmniej jednego wydziału. W oparciu o obszar studiów Akademia może oferować programy studiów dla wszystkich cykli i programy studiów o charakterze zawodowym.
• Kolegium uniwersyteckie (Kolegji universitar) - w jego skład wchodzą co najmniej dwa wydziały. Prowadzi podstawową działalność naukowo-badawczą zgodnie z programami studiów i statutem. Instytucje te oferują programy studiów pierwszego i/lub drugiego stopnia oraz programy o charakterze zawodowym.
• Wyższa Szkoła Zawodowa (Kolegj Profesional i Lartë) - to instytucja szkolnictwa wyższego o charakterze zawodowym. Składa się z co najmniej dwóch wydziałów. Oferuje zajęcia dydaktyczne trwające 1-2 lata akademickie i odpowiadające odpowiednio 60 lub 120 ECTS. Może być utworzona w powiązaniu z uniwersytetami i kolegiami uniwersyteckimi.

EDUKACJA DOROSŁYCH

Dorośli powyżej ustawowego wieku (16 lat) mogą uzyskać obowiązkowe wykształcenie podstawowe w szkołach dla dorosłych, tzw. szkołach wieczorowych.

Zasada uczenia się przez całe życie jest realizowana poprzez:

• Specjalne programy kształcenia obowiązkowego oferowane uczniom w wieku powyżej 16 lat, którzy nie ukończyli szkolnictwa obowiązkowego
• Specjalne programy kształcenia średniego oferowane przez gimnazja w niepełnym wymiarze godzin dla dorosłych zainteresowanych ukończeniem szkoły średniej
• Nieformalne programy szkoleniowe prowadzone przez prywatne przedsiębiorstwa i firmy w celu rozwoju zawodowego ich personelu
• Nieformalny system kursów szkoleniowych oferowanych dorosłym przez instytucje publiczne i niepubliczne, a także różne organizacje.

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Uczniowie, którzy ukończyli 16 lat, ale nie ukończyli szkoły podstawowej, mogą ją ukończyć w ramach szkoleń/ kursów niestacjonarnych. Kształcenie podstawowe dla uczniów o ograniczonych zdolnościach jest organizowane w szkołach specjalnych, w klasach specjalnych w ramach zwykłych szkół lub poprzez integrację ze zwykłymi klasami. U podstaw procesu włączania leży założenie, że nauczyciel w klasie ogólnej ma pewną wiedzę i zrozumienie potrzeb różnych uczniów, technik nauczania i strategii programowych.

W odniesieniu do innych przepisów związanych z tego typu szkołami, w celu ułatwienia dostępności dzieciom i pracownikom, którzy mieszkają w odległości większej niż 5 km od danej placówki edukacyjnej, zapewnia się bezpłatny transport. Koszty tego transportu i jego organizacji leżą w gestii jednostek samorządu terytorialnego.

WYBRANE STATYSTYKI

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2018/19

(-) nie dotyczy
^a ISCED= International Standard Classification of Education

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21

(-) brak danych

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation