Holandia

• 8 lat kształcenia w szkole podstawowej (uczniowie w wieku 4-12 lat)
• Obowiązek szkolny: rozpoczyna się w wieku 5 lat i kończy w wieku 18 lat
• Wybór różnych ścieżek kształcenia w wieku 12 lat
• Bardzo zróżnicowane ścieżki kształcenia już na poziomie szkoły średniej pierwszego stopnia
• Dwie z sześciu ścieżek kształcenia prowadzą do szkolnictwa wyższego
• Cztery z sześciu ścieżek prowadzą do szkolnictwa wyższego o charakterze zawodowym.

Dzieci i młodzież w wieku 5-18 lat mają obowiązek nauki do czasu uzyskania podstawowych kwalifikacji lub ukończenia 18 roku życia. Ustawa o obowiązkowej edukacji dotyczy uczniów w wieku 5-16 lat, przy czym większość dzieci rozpoczyna szkołę podstawową już od 4. roku życia.
 

ZARZĄDZANIE I NADZÓR

• Za system edukacji odpowiedzialne jest państwo, w szczególności Minister Edukacji, Kultury i Nauki oraz Sekretarz Stanu (minister niższego szczebla) ds. Edukacji, Kultury i Nauki.
• Ministerstwo Edukacji, Kultury i Nauki określa ustawowe wymogi dotyczące wczesnej edukacji, szkolnictwa podstawowego i średniego oraz średniego szkolnictwa zawodowego. Sprawuje również ogólny nadzór nad ogólnokształcącymi szkołami średnimi dla dorosłych (VAVO).
• Minister Edukacji ustanawia regulacje prawne i inne zasady dotyczące funkcjonowania poszczególnych szkół. Brak jest krajowej podstawy programowej, jednak obowiązują określone cele dotyczące planowanych wyników w nauce w szkolnictwie ogólnokształcącym.
• Rząd ustanawia regulacje prawne dotyczące funkcjonowania instytucji szkolnictwa wyższego (wyższych szkół zawodowych i uniwersytetów), niemniej odpowiednie władze poszczególnych instytucji szkolnictwa wyższego są zobowiązane do określenia dalszych szczegółowych zasad w zakresie dydaktyki i trybu egzaminowania studentów.
• Rola władz na szczeblu prowincji w obszarze edukacji ogranicza się do zadań związanych z nadzorem i przestrzeganiem regulacji prawnych. Szkoły podstawowe i średnie, w tym średnie szkoły zawodowe są administrowane i zarządzane przez władze lokalne.
• Rada szkoły jest odpowiedzialna za daną placówkę i jakość kształcenia, w tym za realizację zaplanowanych wyników w nauce.
• Holenderski system edukacji jest w pewnych obszarach scentralizowany, a w innych – zdecentralizowany.

 

SWOBODA ORGANIZOWANIA KSZTAŁCENIA

W dziedzinie zarządzania oświatą art. 23 Konstytucji stanowi:

1. Edukacja jest przedmiotem stałej uwagi Rządu;
2. Każda osoba ma prawo oferować kształcenie, a władze mają prawo do jego nadzorowania.

W Holandii funkcjonuje powszechne prawo do zakładania szkół i nauczania w oparciu o przekonania religijne, światopoglądowe czy edukacyjne. W rezultacie istnieją zarówno szkoły publiczne, jak i prywatne.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

 

OPIEKA NAD DZIEĆMI

Wet Kinderopvang (Ustawa o opiece nad dziećmi) wyróżnia następujące formy opieki nad dziećmi:

• opiekę dzienną
• opiekę w niepełnym wymiarze godzin
• opiekę w domowych przedszkolach
• opiekę sprawowaną z udziałem rodziców
• przedszkola

Ustawa nie reguluje nieformalnej opieki dziennej sprawowanej np. przez opiekunki i nianie, przyjaciół lub rodzinę, ani też nieformalnych klubów bądź grup. Dzieci w wieku od 6-8 tygodni do 4 lat mogą uczęszczać do przedszkola, natomiast z nieformalnych klubów i grup mogą korzystać dzieci w wieku 2-4 lat.

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA ORAZ SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA NAD DZIECKIEM (VVE):

• Przeznaczona jest dla dzieci w wieku 2-5 lat zagrożonych lub mających problemy z nauką i realizowana jest w nieformalnych klubach lub grupach oraz w szkołach podstawowych.
• Ich celem jest zapewnienie dzieciom w trudnej sytuacji, które zagrożone są trudnościami w nauce bądź językowymi, optymalnych szans rozwoju oraz przygotowanie ich do nauki w szkole podstawowej.

 

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE (ISCED 1):

• Większość dzieci rozpoczyna naukę w szkole podstawowej w wieku 4 lat, chociaż obowiązek szkolny dotyczy dzieci od 5. roku życia. Nauka trwa (średnio) do 12 roku życia.
• Nauka w szkole podstawowej trwa 8 lat.

 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Po ukończeniu szkoły podstawowej w wieku około 12 lat, dzieci mogą wybrać jeden z trzech rodzajów szkół średnich:

• VMBO (szkoła średnia przygotowująca do zawodu: 4 lata)
• HAVO (ogólnokształcąca szkoła średnia: 5 lat)
• VWO (szkoła średnia przygotowująca do studiów wyższych: 6 lat)

Szkoły VMBO oferują cztery ścieżki kształcenia:

1. podstawowy program zawodowy (VMBO-B)
2. program zawodowy dla kierownictwa średniego szczebla (VMBO-K)
3. program łączony (VMBO-G)
4. program teoretyczny (VMBO-T)

Większość szkół średnich to szkoły oferujące kilka rodzajów kształcenia na poziomie szkoły średniej, dzięki czemu uczniowie mogą łatwo przenosić się z jednego programu kształcenia do innego.
 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE PIERWSZEGO STOPNIA

• Pierwsze trzy lata szkoły ogólnokształcącej i szkoły przygotowującej do studiów wyższych (HAVO i VWO) stanowią część szkolnictwa średniego pierwszego stopnia (ISCED 2), natomiast w przypadku VMBO poziom ISCED 2 to pełne 4 lata kształcenia przygotowującego do zawodu.
• W niższych klasach nacisk kładzie się na zdobywanie i stosowanie wiedzy i umiejętności, jak również na realizację zintegrowanego programu nauczania. Nauczanie opiera się na celach edukacyjnych określających wiedzę i umiejętności, które uczniowie muszą opanować (źródło: Krajowy Instytut Rozwoju Programów Nauczania, SLO).
• Szkoły samodzielnie interpretują wyznaczone cele definiując przedmioty, projekty i obszary uczenia się oraz sposoby łączenia tych obszarów, np. nauczanie w oparciu o kompetencje.
• Poza językiem angielskim, który jest obowiązkowy dla wszystkich uczniów, uczniowie szkół HAVO i VWO uczą się dwóch innych języków nowożytnych, natomiast uczniowie szkół VMBO jednego.

 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE DRUGIEGO STOPNIA

• Ostatnie dwa lata szkoły ogólnokształcącej i ostatnie trzy lata szkoły przygotowującego do studiów wyższych (HAVO i VWO) są klasyfikowane jako szkoły średnie drugiego stopnia (ISCED 3).
• Na etapie szkolnictwa średniego drugiego stopnia rozpoczyna się przygotowanie do studiów wyższych. Praca uczniów polega głównie na przygotowaniu do egzaminu ogólnokrajowego za pomocą dossier egzaminacyjnego.

 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE ZAWODOWE

• Szkoły MBO przygotowują uczniów do zawodu.
• Po ukończeniu szkoły typu VMBO, w wieku około 16 lat uczniowie mogą przejść do średniej szkoły zawodowej (MBO). Uczniowie, którzy pomyślnie ukończą program teoretyczny w ramach VMBO mogą również przejść do kształcenia w szkołach HAVO.

 

SZKOLNICTWO WYŻSZE

• Osoby, które uzyskały świadectwo ukończenia szkoły HAVO lub VWO mogą w wieku odpowiednio około 17 i 18 lat zdecydować się na podjęcie studiów wyższych. Szkoły HAVO mają na celu przygotowanie uczniów do podjęcia kształcenia wyższego zawodowego/studiów na uniwersytecie nauk stosowanych (HBO). Absolwenci szkół HAVO mogą również przejść na wyższe lata szkoły VWO i do średniej szkoły zawodowej (MBO).
• Szkoła VWO ma na celu przygotowanie uczniów do studiów na uniwersytecie. W praktyce wielu posiadaczy świadectw ukończenia szkoły VWO przechodzi do HBO. Osoby, które uzyskały świadectwo ukończenia szkoły MBO mogą kontynuować naukę w wyższej szkole zawodowej, natomiast posiadacze świadectwa ukończenia szkoły HBO mogą podjąć studia na uniwersytecie.
• W Holandii wiele szkół HBO (hogescholen) finansowanych jest przez rząd. Pozostałe są oficjalnie uznawane, ale nie otrzymują finansowania od rządu.
• W Holandii działają liczne uniwersytety oferujące szeroki zakres kierunków studiów, kilka uniwersytetów technicznych oraz szereg uczelni specjalizujących się w niewielkiej liczbie dziedzin akademickich.

Ponadto istnieje możliwość przystąpienia do dwuletniego programu studiów (ISCED 5), który:

• jest realizowany w ramach programu szkoły HBO (uniwersytet nauk stosowanych);
• stanowi część programu studiów licencjackich w instytucji szkolnictwa wyższego;
• jest na poziomie pomiędzy 4. poziomem kształcenia zawodowego (MBO-4) a licencjatem HBO (uzyskiwanym na uniwersytecie nauk stosowanych);
• jest skierowany zwłaszcza do uczniów szkół zawodowych (poziom 4) i osób z kilkuletnim stażem pracy, dając im możliwość zwiększenia szans na rynku pracy dzięki uzyskaniu Associate degree. Po zyskaniu tego tytułu absolwenci mogą kontynuować naukę, aby uzyskać tytuł licencjata HBO (na uniwersytecie nauk stosowanych) związany z danym programem prowadzącym do uzyskania Associate Degree.

 

KSZTAŁCENIE SPECJALNE

Oprócz ogólnodostępnych szkół podstawowych i średnich w Holandii realizowana jest również edukacja specjalna, w ramach której działają trzy rodzaje szkół:

• Szkoła specjalna (średnia): Działają oddzielne szkoły dla dzieci, którym z powodu niepełnosprawności nie można zapewnić odpowiedniej opieki w szkołach ogólnodostępnych.
• Szkoła specjalna (podstawowa): dla dzieci z trudnościami w nauce i zaburzeniami w zachowaniu, które – przynajmniej czasowo – wymagają specjalnej opieki w szkole.
• Kształcenie praktyczne: dla uczniów, którzy nie są w stanie uzyskać kwalifikacji VMBO nawet przy długotrwałej dodatkowej pomocy, ale mogą skorzystać ze szkoleń praktycznych, które przygotują ich do wejścia na rynek pracy.

 

KSZTAŁCENIE I SZKOLENIA DOROSŁYCH

Kształcenie dorosłych obejmuje szereg programów kształcenia i szkolenia w następujących obszarach:

• Kształcenie dorosłych na poziomie szkoły średniej ogólnokształcącej (VAVO);
• Język niderlandzki i arytmetyka nastawione na podstawowe umiejętności czytania, pisania i liczenia oraz poziom początkowy szkolnictwa zawodowego;
• Język niderlandzki jako drugi język (NT2) I i II stopnia, co prowadzi do uzyskania świadectwa znajomości języka niderlandzkiego jako drugiego języka, o którym mowa w rozporządzeniu w sprawie egzaminów państwowych z języka niderlandzkiego jako drugiego języka;
• Język niderlandzki jako drugi język nastawiony na zdobycie podstawowej znajomości tego języka;
• Język niderlandzki jako drugi język nastawiony na zdobycie podstawowej umiejętności czytania i pisania.

 

EDUKACJA DOMOWA

• Szacuje się, że od 200 do 2000 uczniów w Holandii uczy się w ramach edukacji domowej. Dokładne dane nie są oficjalnie zbierane. Rząd holenderski uważa, że w Holandii nie ma potrzeby realizacji edukacji domowej, w związku z czym do niej nie zachęca. Istnieje wystarczająca liczba różnych szkół realizujących kształcenie zgodnie z określonymi wyznaniami religijnymi czy światopoglądami, które zapewniają rodzicom duży wybór.
• Ustawa o obowiązkowej edukacji stanowi, że wszystkie dzieci w wieku szkolnym muszą chodzić do szkoły.
• Szczególne wyjątki dotyczą dzieci osób prowadzących nieosiadły tryb życia, dzieci, które z powodu ograniczeń psychicznych lub fizycznych nie mogą uczęszczać do szkoły oraz dzieci, których rodzice wyznają religię lub światopogląd nieuwzględniany przez pobliskie szkoły. Rodzice z ostatniej z tych grup często ubiegają się o pozwolenie na realizację edukacji domowej. Wnioski o zwolnienie z obowiązku szkolnego składa się do władz regionalnych.

 

PRAWA I OBOWIĄZKI RODZICÓW ORAZ UCZNIÓW

W Holandii obowiązek szkolny obejmuje uczniów w wieku 5-16 lat, natomiast obowiązek uzyskania podstawowych kwalifikacji odnosi się do uczniów w wieku 16-18 lat.

• Urzędnicy ds. frekwencji szkolnej sprawdzają, czy rodzice i uczniowie przestrzegają Ustawy o obowiązkowej edukacji oraz informują ich o konsekwencjach łamania przez nich prawa. W przypadku wystąpienia ewentualnych problemów z frekwencją urzędnik będzie starał się znaleźć dla nich rozwiązanie we współpracy z rodzicami i szkołą. Urzędnik może również doręczyć wezwanie do sądu uczniowi, który wagaruje lub nie jest zapisany do szkoły.
• W przypadku zbyt częstych nieobecności ucznia szkoły podstawowej szkoła powiadamia o tym urzędnika ds. frekwencji, który sprawdza, dlaczego dziecko nie uczęszcza do szkoły. Szkoły podstawowe oraz szkoły specjalne i prowadzące kształcenie praktyczne są zobowiązane do zgłaszania w gminie nieobecności dłuższej niż 16 godzin w ciągu 4 kolejnych tygodni.
• Szkoły są zobowiązane do zgłaszania nieuzasadnionej nieobecności do Verzuimloket van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) (informacje dostępne są tylko w języku niderlandzkim), jeśli uczeń jest nieobecny w szkole przez 16 godzin w okresie 4 tygodni. Verzuimloket (dosłownie: liczący nieobecności) zgłasza to gminnemu urzędnikowi ds. frekwencji, który bada sprawę i – o ile jest to konieczne – może wystawić wezwanie do stawienia się w sądzie, które zostaje również przekazane prokuratorowi.
• Urzędnik ds. frekwencji może także zgłosić nieobecność do Sociale Verzekeringsbank (SVB; Krajowy Instytut Ubezpieczeń), jeśli uzna, że starania o powrót ucznia do szkoły nie powiodły się. W takim przypadku SVB może zaprzestać wypłacania zasiłku rodzinnego. Środek ten dotyczy wyłącznie uczniów w wieku 16 i 17 lat, którzy nie posiadają podstawowych kwalifikacji.