Hiszpania

Królestwo Hiszpanii liczy 47 milionów mieszkańców. Jego stolicą jest Madryt. Hiszpania jest krajem wielojęzycznym - prócz urzędowego języka hiszpańskiego, niektóre wspólnoty autonomiczne posługują się językami o statusie urzędowym: katalońskim, oksytańskim (arańskim), walenckim, galicyjskim i baskijskim. Hiszpania jest monarchią konstytucyjną z ustrojem demokracji parlamentarnej. Szefem rządu jest premier, a głową państwa − monarcha. Kraj dzieli się na 17 wspólnot autonomicznych i dwa miasta autonomiczne. Hiszpania przystąpiła do Unii Europejskiej w 1986 roku, a do strefy Schengen w roku 1995. Walutą kraju jest euro wprowadzone w roku 2002.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Fundamentalnym dokumentem regulującym funkcjonowanie systemu edukacji w Hiszpanii jest Ustawa organiczna o edukacji. Obecnie jest to ustawa 3/2020 (LOMLOE) przyjęta w roku 2020. Reforma wprowadzona nową ustawą uznaje najlepszy interes dziecka i jego prawa za zasady przewodnie systemu, promuje równość płci, zachęca do ciągłego doskonalenia oferty szkół, podkreśla znaczenie rozwoju kompetencji cyfrowych i zrównoważonego rozwoju.

Edukacja szkolna obejmuje obowiązkowe szkolnictwo podstawowe, obowiązkowe kształcenie na poziomie szkoły średniej oraz nieobowiązkowe kształcenie ogólne i zawodowe.

Szkolnictwo średnie dzieli się na obowiązkowe i nieobowiązkowe. Na nieobowiązkowe szkolnictwo średnie składają się:

• bachillerato (szkoła średnia II stopnia przygotowująca do egzaminu maturalnego)
• kształcenie zawodowe
• zawodowe kształcenie artystyczne w zakresie muzyki i tańca
• kształcenie w zakresie sztuk plastycznych i projektowania, a także sportu.

Szkolnictwo wyższe obejmuje:

• studia uniwersyteckie
• studia artystyczne
• zaawansowane studia zawodowe
• studia zawodowe w dziedzinie sztuk plastycznych i projektowania oraz  sportu.

Edukacja językowa, artystyczna i sportowa są uważane za edukację specjalistyczną.

Minimalny poziom kwalifikacji nauczycieli w Hiszpanii jest zróżnicowany w zależności od poziomu nauczania - od stopnia licencjata lub równoważnego (na poziomie ISCED 6) dla edukacji przedszkolnej i szkolnictwa podstawowego do stopnia magistra lub równoważnego (na poziomie ISCED 7) dla szkolnictwa średniego.

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Po reformach 2020 roku funkcje związane z formułowaniem i wdrażaniem polityki rządu w zakresie edukacji zostały rozdzielone między następujące ministerstwa:

• Ministerstwo Edukacji i Kształcenia Zawodowego (MEFP), w obszarze edukacji szkolnej i zawodowej
• Ministerstwo Uniwersytetów (MUNI), w obszarze szkolnictwa wyższego
• Ministerstwo Kultury i Sportu (MCUD), w  edukacji sportowej.

Szkoły dysponują autonomią nauczania oraz organizacji i zarządzania.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

Edukacja obowiązkowa obejmuje dziesięć lat nauki w szkole i składa się z następujących etapów:

• Szkolnictwo podstawowe, które obejmuje sześć lat nauki, zazwyczaj dla uczniów w wieku od 6 do 12 lat.
• Obowiązkowe kształcenie w szkołach średnich I stopnia (ESO), dla uczniów w wieku od 12 do 16 lat. Pod koniec tego etapu uczniowie otrzymują swoje pierwsze oficjalne kwalifikacje, dyplom ukończenia obowiązkowej szkoły średniej (Graduado en Educación Secundaria Obligatoria), który daje im dostęp do szkolnictwa średniego II stopnia lub rynku pracy.

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem (ECEC) jest pierwszym etapem hiszpańskiego systemu edukacji i dotyczy dzieci w wieku 0-5 lat.  Uczestnictwo w nim jest nieobowiązkowe. Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem podzielona jest na dwa 3-letnie cykle:

• pierwszy cykl obejmuje dzieci w wieku od 0 do 2 lat i odpowiada poziomowi ISCED 010
• drugi cykl obejmuje dzieci w wieku od 3 do 5 lat i odpowiada poziomowi ISCED 020.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Szkolnictwo podstawowe obejmuje sześć lat nauki (uczniowie w wieku od 6 do 12 lat). Każdy program jest podzielony na obszary ukierunkowane na rozwój konkretnych umiejętności uczniów, a obszary - na dziedziny - przedmioty ścisłe, przyrodnicze i humanistyczne.

Przejście do następnej klasy lub etapu nauki:

• Następuje automatycznie w pierwszej, trzeciej i piątej klasie
• W drugiej, czwartej i szóstej klasie następuje pod warunkiem, że uczniowie osiągnęli cele wyznaczone dla danego etapu oraz nabyli odpowiednie umiejętności kluczowe
• Wymaga poświęcenia szczególnej uwagi zaleceniom wychowawcy ucznia
• Jest uzależnione od wspólnej decyzji zespołu nauczycieli, ze szczególnym uwzględnieniem opinii wychowawcy
• Oznacza, że uczniowie otrzymali niezbędne wsparcie, aby nadrobić zaległości w nauce.

Na koniec szkoły podstawowej nie wydaje się świadectw, ponieważ na tym etapie uczniowie nie ukończyli jeszcze kształcenia obowiązkowego, które obejmuje szkołę podstawową i średnią I stopnia.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Szkolnictwo średnie obejmuje następujące rodzaje kształcenia:

• obowiązkowe kształcenie średnie (ESO)
• programy szkoleń zawodowych, które wraz z kształceniem w szkole podstawowej i ESO stanowią obowiązkową i bezpłatną edukację podstawową
• bachillerato (szkoła średnia II stopnia przygotowująca do egzaminu maturalnego)
• pośrednie szkolenie zawodowe.

Pierwszy etap kształcenia w szkole średniej (ISCED 2), po ukończeniu szkoły podstawowej, odpowiada pierwszym trzem latom obowiązkowego kształcenia średniego, od 12 do 15 roku życia.

Drugi etap kształcenia w szkole średniej (ISCED 3) odpowiada czwartemu rokowi obowiązkowego kształcenia średniego i bachillerato, a kształcenie zawodowe na poziomie średnim II stopnia (ISCED 3) obejmuje cykle kształcenia podstawowego i średniego zawodowego.

Chociaż klasy są tworzone ramach roczników, w tej samej klasie mogą znaleźć się uczniowie w różnym wieku. Zwykle uczniowie uczęszczają do następujących klas:

• pierwszy rok ESO: 12-13 lat (ISCED 2)
• drugi rok ESO: 13-14 lat (ISCED 2)
• trzeci rok ESO: 14-15 lat (ISCED 2)
• czwarty rok ESO: 15-16 lat (ISCED 3)

Aby rozpocząć kształcenie zawodowe na poziomie średniozaawansowanym, konieczne jest posiadanie świadectwa ukończenia obowiązkowej szkoły średniej I stopnia. Od roku szkolnego 2016/17 z możliwości tej mogą skorzystać uczniowie posiadający nowe świadectwo ukończenia szkoły zawodowej. Uczniowie, którzy ukończą ten etap nauki uzyskują kwalifikacje technika, które umożliwiają dostęp do Bachillerato.

Aby kontynuować kształcenie zawodowe na poziomie zaawansowanym, konieczne jest posiadanie świadectwa Bachillerato. Konieczne może być również zaliczenie niektórych przedmiotów w ramach docelowego profilu kształcenia zawodowego. Uczniowie, którzy ukończą ten etap kształcenia uzyskują kwalifikacje technika na poziomie zaawansowanym, które zapewniają im wstęp na studia wyższe odpowiadające dotychczasowemu kierunkowi kształcenia zawodowego.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Szkolnictwo wyższe obejmuje:

• kształcenie uniwersyteckie
• niektóre formy kształcenia pozauniwersyteckiego
• zaawansowane kształcenie zawodowe
• większość studiów artystycznych (w szczególności studia zawodowe w zakresie sztuk plastycznych) oraz studia sportowe. Studia te są realizowane w  ramach specjalistycznych programów edukacyjnych.

Programy studiów wyższych dostosowane są do zasad obowiązujących w krajach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (EHEA) i dzielą się na trzy cykle:

• Studia licencjackie, zapewniają studentom wykształcenie ogólne przygotowujące do podjęcia pracy zawodowej. Studia trwają 4 lata, prowadzą do uzyskania tytułu licencjata i obejmują co najmniej 240 punktów ECTS.
• Studia magisterskie oferują wykształcenie na poziomie zaawansowanym w ramach specjalizacji akademickiej, naukowej lub zawodowej. Trwają 1-2 lata, prowadzą do uzyskania tytułu magistra i obejmują 60-120 punktów ECTS, po 60 punktów na rok nauki.
• Studia doktoranckie oferujące zaawansowane kształcenie naukowe i badawcze. Czas trwania cyklu nie jest określony.

EDUKACJA DOROSŁYCH

Celem edukacji dorosłych (EPA - Educación de personas adultas) jest oferowanie osobom powyżej 18 roku życia możliwości zdobywania, aktualizowania, uzupełniania lub poszerzania wiedzy i umiejętności w celu rozwoju osobistego i zawodowego.

Oprócz osób, które ukończyły 18 lat lub ukończą 18 lat w roku rozpoczęcia kursu, oferta EPA może zostać udostępniona następującym grupom:

• osoby w wieku powyżej 16 lat, jeśli są zatrudnione na umowę o pracę, która nie pozwala im na uczęszczanie do zwykłych placówek edukacyjnych lub jeśli są sportowcami wyczynowymi
• osobom w wieku powyżej 16 lat, które znajdują się w sytuacji uniemożliwiającej im uczęszczanie do placówek edukacyjnych dla młodzieży
• Osobom spoza hiszpańskiego systemu edukacji.

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Zgodnie z ustawą organiczną 3/2020 (LOMLOE), uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to ci, którzy wykazują:

• specjalne potrzeby edukacyjne (uczniowie z niepełnosprawnościami lub z poważnymi zaburzeniami zachowania)
• opóźnienie rozwojowe
• zaburzenia rozwoju językowego i komunikacyjnego
• zaburzenia uwagi lub trudności w procesie uczenia się
• poważne braki w znajomości języka wykładowego
• trudną sytuację społeczno-edukacyjną
• wysokie zdolności intelektualne.

Władze oświatowe są odpowiedzialne za szczegółowe określenie zadań edukacji specjalnej, w tym:

• dostosowanie do grupy odbiorców programu nauczania, tak aby uczniowie z pewnym rodzajem trudności mogli uczyć się w zwykłym trybie
• organizację wsparcia/działań wspierających przy zaangażowaniu wychowawców klas i doradców
• zapobieganie absencji i przedwczesnemu kończeniu nauki
• udział interesariuszy zewnętrznych w działaniach społecznych i edukacyjnych
• poradnictwo, szkolenia i mediacje rodzinne, które sprzyjają zaangażowaniu rodzin w środowisko szkolne
• zapobieganie i wykrywanie trudności w nauce, ze szczególnym uwzględnieniem:
  • zindywidualizowanej i samodzielnej nauki
  • dostosowywania poziomu do zdolności ucznia i jego tempa pracy
  • elastycznego podziału na grupy
  • dostosowania materiałów dydaktycznych
  • nauki fakultatywnej przewidzianej w ramach obowiązkowego kształcenia średniego (ESO).

WYBRANE STATYSTYKI

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2020/21

^a ISCED= International Standard Classification of Education

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation - Spain