Estonia

Republika Estońska, małe państwo w Europie Północnej liczące 1,33 mln mieszkańców (2021 r.), jest jednym z najmniej zaludnionych krajów Unii Europejskiej. Estonia jest demokratyczną republiką parlamentarną podzieloną na 15 hrabstw. Stolicą i największym miastem jest Tallinn. Estonia od 2004 roku jest członkiem Unii Europejskiej, a walutę euro przyjęła w 2011 roku. Estończycy są narodem ugrofińskim blisko spokrewnionym z Finami. Językiem urzędowym jest estoński. Według spisu powszechnego z 2012 roku, Estończycy stanowią 68,7%, Rosjanie 24,8%, a inne narodowości 6,4% estońskiej populacji. 

 

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI  

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA  

Organizacja i regulacje dotyczące systemu edukacji zostały ustanowione przepisami Ustawy o Edukacji Republiki Estonii i doprecyzowane w aktach niższego szczebla, uporządkowanych według typów instytucji edukacyjnych, których dotyczą. 

Zgodnie z Konstytucją, rodzice mają decydujący głos w wyborze ścieżki edukacyjnej dla swoich dzieci. 

W Estonii struktura systemu edukacji zapewnia możliwość płynnego przejścia z jednego poziomu edukacji na kolejny. Poziomy edukacji obejmują:  

• edukację przedszkolną (poziom ISCED 0) 
• szkołę podstawową (jednolita struktura - poziomy ISCED 1 i 2) 
• szkoły średnie II stopnia (poziom ISCED 3)  
• szkolnictwo wyższe (poziomy ISCED 6, 7 i 8) 

 

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI  

Estoński system edukacji jest zdecentralizowany. Podział odpowiedzialności pomiędzy państwo, samorząd lokalny i szkołę jest jasno określony w legislacji. 

Estońska Strategia Edukacji 2021-35 kieruje długoterminowym rozwojem edukacji. 

Systemem edukacji kierują: Parlament (Riigikogu), rząd Republiki Estonii oraz Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych 

Głównym zadaniem Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych jest ustalenie kierunku i zapewnienie warunków dla rozwoju edukacji, wysokiego poziomu i konkurencyjności badań naukowych oraz prowadzenie polityki językowej i młodzieżowej. 

Samorządy lokalne prowadzą placówki opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym, szkoły podstawowe, większość szkół średnich II stopnia i niektóre szkoły zawodowe. Większość szkół zawodowych oraz uniwersytety to instytucje publiczne. Połowa wyższych szkół zawodowych jest publiczna, a druga połowa to instytucje niepubliczne (prywatne). 

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

 

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA  

Obowiązkowi szkolnemu podlegają dzieci, które ukończyły 7 lat do czasu uzyskania wykształcenia podstawowego lub ukończenia 17 lat. Samorząd musi stworzyć możliwość realizacji obowiązku szkolnego, a rodzic musi zapewnić jego realizację, tzn. wybrać odpowiednią szkołę dla dziecka, zapewnić, że dziecko będzie regularnie uczęszczało do szkoły i zagwarantować mu warunki do nauki w domu.  

 

EDUKACJA PRZEDSZKOLNA  

Edukacja przedszkolna (poziom ISCED 0) jest zazwyczaj realizowana w placówkach opieki nad dziećmi (koolieelne lasteasutus). Samorządy lokalne są zobowiązane do zapewnienia wszystkim dzieciom w wieku od 1,5 do 7 lat stale mieszkającym na ich terenie możliwości uczęszczania do placówki opiekuńczej, jeśli rodzice sobie tego życzą. Ponadto istnieje również system usług opieki nad dziećmi (lapsehoiuteenus) przeznaczony głównie dla najmłodszych dzieci. Usługi te mogą być świadczone w placówkach lub w domu. 

Uczęszczanie do przedszkola nie jest obowiązkowe. Jednak większość (prawie 94%) dzieci w wieku od 4 do 7 lat uczestniczy w ECEC. Frekwencja przedszkolna wśród dzieci w wieku od 1,5 do 3 lat wynosi 81%. W przypadku dziecka w wieku poniżej 3 lat rodzic może ubiegać się o usługi opieki dziennej zamiast miejsca w przedszkolu. 

 

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE 

Kształcenie w szkole podstawowej (põhikool - jednolita struktura obejmująca poziomy ISCED 1 i 2) to minimalna obowiązkowa edukacja ogólna, która daje prawo do kontynuowania nauki na poziomie szkoły średniej II stopnia. Szkoła podstawowa obejmuje klasy 1-9. Pomyślne ukończenie szkoły i zdanie egzaminów końcowych jest warunkiem uzyskania wykształcenia podstawowego. 

Szkoła podstawowa to szkoła ogólnokształcąca, w której program kształcenia w każdym kolejnym roku nauki stanowi kontynuację edukacji w roku poprzednim i umożliwia płynne przejście z jednej szkoły do drugiej. 

W celu wspierania rozwoju ucznia i regularnej oceny jego kompetencji krajowy program nauczania w szkole podstawowej jest podzielony na etapy:  

• etap I - klasy 1-3 
• etap II - klasy 4-6 
• etap III - klasy 7-9.

 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE  

Kształcenie w szkołach średnich (poziom ISCED 3) stanowi kontynuację kształcenia w szkole podstawowej i jest oferowane w ogólnokształcących szkołach średnich II stopnia (gümnaasium), oraz w średnich szkołach zawodowych II stopnia (kutseõppeasutus). Ogólnokształcąca szkoła średnia II stopnia trwa 3 lata (klasy 10-12). Aby ukończyć szkołę średnią II stopnia, uczniowie muszą zdać egzaminy państwowe, egzamin szkolny oraz przygotować pracę badawczą lub praktyczną. 

Uzyskanie wykształcenia średniego zawodowego daje prawo do rozpoczęcia pracy w danym zawodzie oraz do kontynuowania nauki w celu uzyskania wyższego wykształcenia. 

Uzyskanie wykształcenia średniego nie jest obowiązkowe.  Kształcenie w szkołach średnich II stopnia ma pomóc uczniom w znalezieniu dziedziny, która ich interesuje i odpowiada ich zdolnościom, w celu kontynuowania nauki. Zadaniem szkół średnich II stopnia jest stworzenie warunków, w których uczniowie zdobywają wiedzę, umiejętności i zapoznają się z wartościami pozwalającymi na kontynuowanie nauki w instytucji szkolnictwa wyższego lub instytucji kształcenia zawodowego. 

Kształcenie zawodowe odbywa się na podstawie programów nauczania zgodnych z Estońskimi Ramami Kwalifikacji (EKR) na poziomie 2-5. W przypadku kształcenia zawodowego na poziomie 2 i 3 rozpoczęcie nauki nie wymaga posiadania wcześniejszych kompetencji zawodowych, naukę mogą rozpocząć również osoby bez wykształcenia podstawowego. Zakres programu przewiduje zdobycie 15-120 punktów (w ramach estońskiego kształcenia zawodowego zdobywa się punkty zaliczeniowe, liczba punktów odpowiadająca rocznemu kształceniu wynosi 60). Zajęcia praktyczne w programie nauczania stanowią co najmniej 70% w przypadku kształcenia zawodowego na poziomie 2 i co najmniej 50% w przypadku kształcenia zawodowego na poziomie 3. 

Na poziomie 4 i 5 kształcenie zawodowe może być prowadzone w formie szkolnej oraz w ramach programów doskonalenia zawodowego. Warunkiem rozpoczęcia nauki według drugiego modelu jest posiadanie kwalifikacji/zawodu odpowiadających poprzedniemu lub temu samemu poziomowi kwalifikacji lub odpowiedniego poziomu wykształcenia. 

Celem kształcenia zawodowego jest wspieranie uczniów w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i postaw, a także kompetencji umożliwiających gotowość do pracy, uczestnictwa w życiu społecznym i uczenia się przez całe życie oraz skutecznego radzenia sobie w zmieniających się okolicznościach. Absolwenci szkół średnich zawodowych, którzy chcą kontynuować naukę w szkole wyższej, zdają egzaminy państwowe wymagane do przyjęcia na studia na tych samych zasadach, co absolwenci szkół średnich II stopnia. 

 

SZKOLNICTWO WYŻSZE 

W Estonii system szkolnictwa wyższego obejmuje dwa rodzaje studiów - akademickie i zawodowe. Zawodowe wykształcenie wyższe można uzyskać w uczelni zawodowej (rakenduskõrgkool), natomiast akademickie – na uniwersytecie (ülikool).  

Wszystkie osoby z wykształceniem średnim II stopnia lub równoważnymi kwalifikacjami zagranicznymi mają równe prawo do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe. 

Struktura studiów akademickich obejmuje trzy poziomy lub cykle. Pierwszy poziom to studia licencjackie, drugi poziom to studia magisterskie, a trzeci doktoranckie. 

Studia wyższe zawodowe są, podobnie jak studia licencjackie, pierwszym poziomem szkolnictwa wyższego, który zapewnia dostęp do studiów magisterskich. 

W trakcie studiów uczelnie mogą uwzględniać wcześniejsze wyniki w nauce i doświadczenia zawodowe danej osoby (APEL). Dzięki APEL program studiów może zostać zaliczony w całości, z wyjątkiem egzaminu końcowego, do którego student musi przystąpić, lub pracy końcowej. 

 

 EDUKACJA DOROSŁYCH  

 W Estonii edukacja dorosłych jest podzielona na edukację formalną i ustawiczną. 

 Dorosły uczący się jest uważany za słuchacza w przypadku, gdy uczenie się nie jest jego podstawowym zajęciem. W związku z tym formalne kształcenie dorosłych jest realizowane w formie innej niż dzienna. 

Kształcenie formalne uzyskane w ramach systemu edukacji dorosłych umożliwia dorosłym zdobycie ogólnego wykształcenia średniego I i II stopnia w szkołach średnich II stopnia dla dorosłych. W razie potrzeby szkoły realizują indywidualne programy nauczania. Oprócz edukacji formalnej, instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego oraz szkolnictwa wyższego oferują kursy kształcenia ustawicznego i możliwości przekwalifikowania. 

Kształcenie ustawiczne definiuje się jako ukierunkowaną i zorganizowaną naukę prowadzoną według programu nauczania poza edukacją formalną. Placówki kształcenia ustawicznego, które chcą korzystać z funduszy państwowych lub samorządowych, europejskich funduszy strukturalnych lub chcą uzyskać dla swoich słuchaczy urlop naukowy, składają w Estońskim Systemie Informacji o Edukacji zawiadomienie o działalności gospodarczej. 

 

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA  

Szkoła ogólnodostępna organizuje naukę uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, podobnie jak wszystkich innych uczniów, zgodnie z ustawą o szkołach podstawowych i średnich II stopnia oraz ustawą o edukacji. Każde dziecko ma prawo do nauki w szkole w miejscu zamieszkania i zgodnie z odpowiednim programem nauczania oraz do otrzymania wsparcia wynikającego ze specjalnych potrzeb edukacyjnych. W zasadzie dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi uczą się w klasach szkół ogólnodostępnych. W przypadku, gdy nauczanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wymaga, ze względu na ich niepełnosprawność lub zaburzenia, szczególnej organizacji nauki i wdrożenia specjalnych środków wsparcia zwykła szkoła może otworzyć odrębną klasę dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.     

Potrzeba dodatkowego, w tym specjalnego, wsparcia jest diagnozowana przez zewnętrzny zespół doradczy. Na podstawie tej oceny zespół doradczy wydaje zalecenia dotyczące wspierania rozwoju dziecka oraz organizacji nauki i kształcenia. 

W placówkach kształcenia zawodowego szkoła, wraz z jej dyrektorem, zapewnia uczniowi ze specjalnymi potrzebami dostęp do usług wsparcia, zajęć rewalidacyjnych, usług pedagoga specjalnego, pedagoga społecznego i psychologa, a szkoła może też zaoferować uczniowi następujące środki wsparcia:  

• opracowanie i wdrożenie indywidualnego programu nauczania 
• nauka w małych grupach
• umiarkowana lub głęboka interwencja pedagogiczna 
• korzystanie z usług tłumacza języka migowego. 

 

WYBRANE STATYSTYKI  

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2018/19 

Rodzaj placówki edukacyjnej	Poziom ISCEDa	Liczba placówek edukacyjnych
		Publiczne	Prywatne o uprawnieniach szkół publicznych	Prywatne niezależne	Razem
Żłobki	0	563	55	(-)	618
Przedszkola, inne placówki opieki nad dziećmi	0, 1	8	11	(-)	19
Szkoły podstawowe	1, 2	190	22	(-)	212
Szkoły średnie ogólnokształcące	1, 2, 3	143	14	(-)	157
Szkoły zawodowe	2, 3, 4	30	3	(-)	33

(-) nie dotyczy
^a ISCED= International Standard Classification of Education 

Źródła: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions  

 

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21 

Rodzaj placówki edukacyjnej	Liczba uczniów/studentów
Edukacja przedszkolna	65 797
Szkolnictwo podstawowe	88 992
Szkolnictwo średnie I stopnia	44 523
Szkolnictwo średnie II stopnia	47 999
Szkolnictwo wyższe: licencjat	27 460
Szkolnictwo wyższe: magister	15 174
Doktorat	2 305

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation - Estonia