Czarnogóra

Czarnogóra jest demokratyczną republiką parlamentarną położoną na Półwyspie Bałkańskim. Stolicą kraju jest Podgorica. Państwo liczy 619 tysięcy mieszkańców. Od 2010 roku Czarnogóra ma status państwa kandydującego do Unii Europejskiej. Czarnogóra nie należy do strefy Schengen. Walutą narodową od 2002 roku jest euro, pomimo braku oficjalnej zgody na wprowadzenie jej do obiegu ze strony UE.

GŁÓWNE CECHY SYSTEMU EDUKACJI

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Czarnogórski system edukacji obejmuje:

• edukację przedszkolną
• szkolnictwo podstawowe
• szkolnictwo średnie
• kształcenie zawodowe
• szkolnictwo wyższe
• edukację włączającą
• edukację dorosłych

Nauczanie odbywa się w języku czarnogórskim. Może być też prowadzone w pozostałych językach oficjalnych: serbskim, bośniackim, albańskim i chorwackim.

Placówki na każdym poziomie edukacji mogą być publiczne lub prywatne. W szkołach publicznych do poziomu szkolnictwa wyższego edukacja ma charakter świecki, a działalność religijna nie jest dozwolona, z wyjątkiem średnich szkół wyznaniowych.

ZARZĄDZANIE I NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Polityka edukacyjna jest formułowana na poziomie centralnym, a Ministerstwo Edukacji jest odpowiedzialne za realizację tego zadania.

Działania związane z zapewnieniem jakości w szkolnictwie wyższym są prowadzone przez Agencję Kontroli i Zapewnienia Jakości Szkolnictwa Wyższego, zgodnie z europejskimi standardami i wytycznymi.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

EDUKACJA OBOWIĄZKOWA

Obowiązek szkolny obejmuje dzieci w wieku od 6 do 15 lat. Uczniowie w wieku powyżej 15 lat korzystają z prawa do nauki w szkole podstawowej zgodnie z przepisami regulującymi edukację dorosłych.

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA

Wczesna edukacja i opieka jest realizowana w żłobkach (dla dzieci w wieku do 3 lat) i przedszkolach (dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat) podzielonych na grupy według wieku. Udział w edukacji przedszkolnej nie jest wymagany do rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej.

Edukacja przedszkolna może być organizowana w publicznych lub prywatnych placówkach przedszkolnych oraz w zależności od wieku dzieci, w żłobkach i grupach przedszkolnych, lub w domu.

SZKOLNICTWO PODSTAWOWE

Szkolnictwo podstawowe jest obowiązkowe i bezpłatne dla wszystkich dzieci w wieku od 6 do 15 lat. Ten etap trwa 9 lat i podzielony jest na 3 cykle łączące szkołę podstawową i średnią I stopnia w ramach jednolitej struktury.

• Cykl 1: klasy 1-3
• Cykl 2: klasy 4-6
• Cykl 3: klasy 7-9.

SZKOLNICTWO ŚREDNIE

Szkolnictwo średnie nie jest obowiązkowe. Szkoły na tym poziomie mogą przyjmować uczniów, którzy ukończyli szkołę podstawową i mają mniej niż 17 lat. Edukacja w szkole średniej trwa 4 lata.

Wykształcenie średnie II stopnia można zdobyć w:

• gimnazjum
• średniej szkole zawodowej
• liceum ogólnokształcącym
• centrum edukacyjnym
• szkole artystycznej.

Średnie szkolnictwo zawodowe również nie jest obowiązkowe, a nauka w szkołach tego typu trwa 2, 3 lub 4 lata. Szkoły artystyczne również działają w ramach szkolnictwa zawodowego.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym, szkolnictwo wyższe prowadzone jest według modelu 3+2+3. Instytucje szkolnictwa wyższego oferują następujące programy studiów:

• licencjackie, obejmujące 180 punktów ECTS
• magisterskie, obejmujące 120 punktów ECTS
• doktoranckie, obejmujące 180 punktów ECTS.

EDUKACJA DOROSŁYCH

Edukacja dorosłych jest częścią systemu edukacji w Czarnogórze. Dorośli rozpoczynają naukę, aby poszerzyć swoją wiedzę, umiejętności i kompetencje lub zdobyć odpowiednie kwalifikacje.

Uczący się dorosły nie ponosi kosztów uzyskania wykształcenia podstawowego. W przypadku programów finansowanych z dochodów publicznych (programy przekwalifikowania, dodatkowego szkolenia, specjalizacji, rozwoju zawodowego, tj. nabywania umiejętności kluczowych itp.), które są objęte rocznym planem edukacji, dorośli nie ponoszą kosztów kształcenia. Osoba ucząca się płaci czesne tylko jeśli zawiera indywidualną umowę z instytucją oferującą usługi edukacyjne.

Oprócz budżetu państwa i środków własnych uczących się, edukacja dorosłych może być również finansowana przez: pracodawców, organizacje pozarządowe, międzynarodowych darczyńców itp.

EDUKACJA WŁĄCZAJĄCA

Edukacja dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) jest częścią systemu edukacji i jest obowiązkowa od momentu zidentyfikowania specjalnej potrzeby edukacyjnej dziecka. Edukacja odbywa się w placówkach przedszkolnych, szkołach podstawowych oraz średnich ogólnokształcących i zawodowych. Ten rodzaj edukacji zapewnia określony poziom kształcenia, który odpowiada fizycznemu, intelektualnemu, emocjonalnemu i społecznemu rozwojowi dzieci ze SPE. Przestrzeń, wyposażenie i materiały dydaktyczne muszą być dostosowane do potrzeb dzieci ze SPE, a szkoły mają obowiązek zapewnić odpowiednie warunki do nauki.

Czarnogóra stawia sobie za cel zapewnienie dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi dostępu do edukacji, organizując warunki do rozwoju i nauki poprzez zindywidualizowane dodatkowe wsparcie. Ten ogólny cel jest realizowany poprzez:

• Wdrażanie wczesnego wykrywania, interwencji, uczenia się, rozwoju oraz wsparcia psychologicznego i społecznego dla dzieci i ich rodziców
• Zapewnienie dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi dostępu do wysokiej jakości edukacji, która przygotuje je do samodzielnego życia i pracy
• Zapewnienie wsparcia na wszystkich poziomach edukacji
• Doskonalenie zawodowe kadry nauczycielskiej i specjalistów zaangażowanych w proces kształcenia
• Poprawa monitorowania i oceny osiągnięć edukacyjnych i rozwojowych dzieci.

WYBRANE STATYSTYKI

Statystyki dotyczące ogólnodostępnych i specjalnych placówek edukacyjnych, 2019/20

(-) nie dotyczy
^a ISCED= International Standard Classification of Education

Źródło: baza National Education Systems Chapter 2.8. Statistics on educational institutions

Statystyki dotyczące liczby uczniów w placówkach edukacyjnych ogólnodostępnych i specjalnych, 2020/21

Źródło: Eurostat - Pupils and students enrolled by education level, sex, type of institution and intensity of participation