Anglia

NADZÓR NAD SYSTEMEM EDUKACJI

Ogólny nadzór nad systemem edukacji w Anglii sprawuje Departament Edukacji (DfE) rządu Zjednoczonego Królestwa. W przeciwieństwie do Szkocji, Walii i Irlandii Północnej, Anglia nie posiada własnego zdecentralizowanego rządu.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SPEŁNIANIE OBOWIĄZKU SZKOLNEGO

Rodzice są odpowiedzialni za zagwarantowanie, że dziecko w wieku objętym obowiązkiem szkolnym (5-16 lat) otrzymuje skuteczne kształcenie w pełnym wymiarze godzin dostosowane do jego wieku, zdolności, predyspozycji i  specjalnych potrzeb edukacyjnych poprzez umożliwienie mu regularnego uczęszczania do szkoły lub w inny możliwy sposób. Edukacja w Anglii jest obowiązkowa, ale uczęszczanie do szkoły nie jest obowiązkowe  – rodzice mogą kształcić swoje dzieci w domu bez konieczności uzyskania zgody.

Młodzi ludzie (powyżej 16 roku życia) do ukończenia 18 roku życia mają również obowiązek uczestniczenia w jednej z następujących form kształcenia:

• kształcenie w pełnym wymiarze godzin
• praktyczna nauka zawodu lub praktyka zawodowa
• minimum 20 godzin tygodniowo pracy lub wolontariatu w ramach kształcenia lub szkolenia w niepełnym wymiarze godzin.

Władze lokalne mają obowiązek wesprzeć dzieci, które się nie kształcą w powrocie do systemu edukacji. Muszą one również promować uczestnictwo w kształceniu i szkoleniu 16- i 17-latków oraz identyfikować młodzież niekształcącą się, niepracującą ani nieszkolącą się (NEET).

ZARZĄDZANIE SYSTEMEM EDUKACJI

Za wyjątkiem szkolnictwa wyższego, reformy w latach 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku zmieniły zakres odpowiedzialności za edukację finansowaną ze środków publicznych. Szkoły stały się bardziej autonomiczne, ponieważ odpowiedzialność za nabór personelu i budżety została przeniesiona na organy zarządzające szkołami. Szkoły policealne (further education colleges) uzyskały autonomię. Opracowano krajowe ramy, w ramach których efekty uczenia się opierają się na wynikach zewnętrznych egzaminów i kwalifikacji. W 1992 r. wprowadzono nadzór zewnętrzny sprawowany przez Ofsted. Nadzór nad placówkami wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, szkołami, kolegiami, kształceniem w miejscu pracy i placówkami kształcenia dorosłych jest sprawowany zgodnie z zasadami określonymi w dokumencie pt. Common inspection framework. Raporty z kontroli są podawane do wiadomości publicznej. Ofsted może interweniować w przypadku placówek, w których zostaną wykryte poważne braki.

Dalsze reformy edukacji mające wpływ na szkoły były przeprowadzane od 2010 r. Szkoły typu academies obecnie stanowią  istotny choć nie przeważający procent szkół podstawowych i większość szkół średnich. Centralny zarząd (Multi-Academy Trust (MAT) przejął odpowiedzialność za wiele academies od organów zarządzających szkołami. Ośmiu regionalnych komisarzy ds. szkół  sprawuje nadzór nad academies (publiczne szkoły niezależne, finansowane bezpośrednio z funduszy rządowych) oraz obecnie także nad szkołami typu maintained schools (szkoły publiczne finansowane z budżetu lokalnego), które osiągają w ostatnich latach wyniki gorsze od spodziewanych.

Władze lokalne nadal są odpowiedzialne za zapewnienie wystarczającej liczby miejsc w szkołach, podnoszenie jakości pracy szkół oraz zapewnienie pomocy dzieciom i młodzieży w trudnej sytuacji, choć ich rola została znacznie ograniczona od lat 80. ubiegłego wieku.

Edukacja prywatna w Anglii ma tradycyjnie ugruntowaną silną pozycję. Szkoły prywatne (independent schools) inne niż academies, nie otrzymują bezpośredniego finansowania ze źródeł publicznych.

PROGRAM NAUCZANIA

Program nauczania w szkole opiera się na ogólnych celach wspierania rozwoju duchowego, moralnego, kulturalnego, umysłowego i fizycznego uczniów oraz przygotowaniu ich do  późniejszego życia, jak to zostało określone w Ustawie o edukacji z 1944 r. Uchwalony na mocy Ustawy o edukacji z 2002 r i ostatnio zmieniony w 2014 r., krajowy program nauczania określa obowiązkowe przedmioty, programy nauczania poszczególnych przedmiotów i obszary uprawnień dla osób w wieku 5-16 lat, natomiast nie stanowi o liczbie godzin nauczania.  Nauczanie religii, edukacja seksualna i doradztwo zawodowe są również regulowane i opatrzone wymogami  obowiązkowymi, podobnie jak krajowy program nauczania, dla szkół dotowanych, ale nie academies.

Uczniowie z danego rocznika są dzieleni na grupy w zależności od wieku, natomiast niektóre przedmioty mogą być nauczane w grupach utworzonych na podstawie umiejętności posiadanych przez uczniów. Powtarzanie roku i wczesny podział na ścieżki kształcenia nie są na ogół spotykane.

KWALIFIKACJE

W przypadku uczniów w wieku od 14 lat, program nauczania opiera się na zewnętrznych kwalifikacjach nadawanych przez niezależne organizacje (awarding organisations) na zasadach określonych przez Ofqual. Kwalifikacje są podzielone na poziomy trudności w ramach Systemu regulowanych kwalifikacji (Regulated Qualifications Framework (RQF)), który obejmuje wszystkie regulowane kwalifikacje ogólne i zawodowe spoza szkolnictwa wyższego.

Kwalifikacje można zdobywać w każdym wieku, co zapewnia otwarty system umożliwiający płynne przejście ze szkolnictwa do kształcenia dorosłych.

W 2010 r. kwalifikacje ogólne i zawodowe zostały poddane gruntownej reformie, której celem jest zwiększenie ich adekwatności i zaostrzenie wymogów.

AUTONOMIA SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

Instytucje szkolnictwa wyższego są podmiotami prywatnymi, które, z zastrzeżeniem uprawnienia do przyznawania tytułów i stopni, mogą wg swego uznania opracowywać programy i stypendia oraz określać warunki, na jakich są one przyznawane. Nie istnieje system akredytacji uczelni, ale ich zdolność do zarządzania jakością i stosowane standardy są oceniane przez Agencję ds. Zapewnienia Jakości w Szkolnictwie Wyższym (Quality Assurance Agency for Higher Education (QAA)), natomiast jako punkt odniesienia stosowane są „Zasady zapewniania jakości” (UK Quality Code). W 2017 r. przyjęto nowe Zasady, których przestrzeganie nadzoruje Office for Students (OfS). Ma to na celu ułatwienie nowym instytucjom oferującym kształcenie wysokiej jakości rozpoczęcie działalności, uzyskanie uprawnień do przyznawania tytułów i stopni naukowych oraz uzyskanie statusu uniwersytetu. OfS, w ramach Teaching Excellence Framework (TEF), prowadzi ocenę uczelni mającą na celu wyróżnienie instytucji szkolnictwa wyższego oferujących wysokiej jakości kształcenie.

System bezpośredniego finansowania szkolnictwa wyższego ze źródeł publicznych zastąpiono czesnym, na pokrycie którego studenci mogą zaciągać kredyty, przy czym nowe systemy opłat wprowadzono w 2006 i 2012 r.

Infrastruktura badawcza jest wspierana za pomocą grantów przyznawanych w ramach systemu pn. Research Excellence Framework (REF). Dotacje przyznawane są na realizację konkretnych projektów i programów.

DIAGRAM SYSTEMU EDUKACJI

WCZESNA EDUKACJA I OPIEKA NAD DZIECKIEM

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem nie jest obowiązkowa. Dla wszystkich dzieci w wieku od 3 lat oraz dla dzieci w wieku od 2 lat znajdujących się w niekorzystnej sytuacji materialnej dostępne są bezpłatne usługi w niepełnym wymiarze godzin.

Uprawnienie ogólne dotyczy 15 godzin tygodniowo przez 38 tygodni w roku dla wszystkich 3- i 4-latków oraz 30 godzin tygodniowo dla 3- i 4-latków, których oboje rodzice pracują. Ogólne uprawnienie przysługuje też dzieciom w wieku 2 lat, które spełniają określone kryteria ekonomiczne, dzieciom pozostającym pod opieką władz publicznych, dzieciom adoptowanym oraz dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i dzieciom niepełnosprawnym. Jednakże ogólne uprawnienie do korzystania z wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem nie przysługuje dzieciom w wieku poniżej 3 lat. Rodzice mogą zdecydować się na korzystanie z odpłatnej opieki nad dzieckiem świadczonej przez prywatne żłobki, opiekunki lub nianie.

Edukacja jest obowiązkowa od semestru szkolnego następującego po piątych urodzinach dziecka (od września, stycznia lub kwietnia). Władze odpowiedzialne za przyjęcia do szkół muszą jednak zapewnić wszystkim dzieciom możliwość uczęszczania do klasy zerowej w szkole podstawowej od września po czwartych urodzinach. W rezultacie, wiele dzieci osiąga obowiązkowy wiek szkolny w okresie uczęszczania do klasy zerowej.

Ogólnie stosowane ramy prawne (pod nazwą Early Years Foundation Stage, lub EYFS) określają standardy uczenia się, rozwoju i opieki nad dziećmi od urodzenia do piątego roku życia. Regulują one poziom usług świadczonych przez wszystkie placówki, w tym przedszkola, szkoły podstawowe typu maintained schools i academies, a także przez prywatnych usługodawców i opiekunki do dzieci.

SZKOŁA PODSTAWOWA I ŚREDNIA I STOPNIA

Edukacja w pełnym wymiarze godzin jest obowiązkowa od semestru następującego po piątych urodzinach dziecka do ukończenia 16 lat. Obowiązkiem rodziców jest zapewnienie, że ich dziecko podlega edukacji. Obowiązek ten jest określony w części 7 Ustawy o edukacji z 1996 r  i ma następujące brzmienie:

„Rodzic każdego dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu ma obowiązek zapewnić, że otrzymuje ono skuteczne kształcenie w pełnym wymiarze godzin odpowiednie

• do jego wieku, umiejętności i predyspozycji, oraz
• do wszelkich specjalnych potrzeb edukacyjnych, jakie może posiadać, dzięki regularnemu uczęszczaniu do szkoły lub w inny sposób.”

Ponadto młodzi ludzie są zobowiązani do uczestniczenia w kształceniu lub szkoleniach do ukończenia 18 roku życia. Nie ma jednak sankcji z tytułu braku uczestnictwa w edukacji osób w wieku od 16 do 18 lat.

W przypadku większości dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu, „regularne uczęszczanie do szkoły lub inny sposób pobierania edukacji” oznacza uczęszczanie do szkoły finansowanej ze środków publicznych. Istnieją dwa główne rodzaje takich szkół:

• szkoły typu maintained które są finansowane przez rząd centralny za pośrednictwem władz lokalnych
• szkoły typu academy (w tym nieodpłatne), które zawarły bezpośrednie umowy o finansowanie z władzami centralnymi i są niezależne od władz lokalnych. Korzystają one z pewnych swobód związanych z organizacją i programem nauczania.

Regularne uczęszczanie do szkoły lub w inny sposób może również oznaczać uczęszczanie do  szkoły prywatnej, w której pobierane jest czesne lub edukację domową. Rodzice, którzy chcą kształcić swoje dziecko w domu, nie muszą się rejestrować lub starać o zgodę władz lokalnych, chociaż w kwietniu 2018 roku Departament Edukacji (DfE) ogłosił zaproszenie do składania uwag w sprawie rejestracji dzieci, które są nauczane w domu mające na celu monitorowanie tego rodzaju edukacji przez władze lokalne.

Zgodnie z Ustawą o edukacji z 2002 r. szkoły podstawowe i średnie typu maintained schools muszą uczyć zgodnie z krajowym programem nauczania, który został podzielony na cztery kluczowe etapy (key stages):

• Kluczowy etap 1 dla uczniów w wieku od 5 do 7 lat – klasy 1 i 2 szkoły podstawowej (ISCED 1)
• Kluczowy etap 2 dla uczniów w wieku 7-11 lat – klasy 3, 4, 5 i 6 szkoły podstawowej (ISCED 1)
• Kluczowy etap 3 dla uczniów w wieku 11-14 lat – klasy 7, 8 i 9 szkoły średniej (ISCED 2)
• Kluczowy etap 4 dla uczniów w wieku od 14 do 16 lat – klasy 10 i 11 szkoły średniej (ISCED 3).

Uwaga: Mimo że krajowy program nauczania obowiązuje tylko w szkołach typu maintained schools, do celów organizacji programu nauczania academies generalnie stosują ten sam podział na kluczowe etapy.

Przedział wiekowy uczniów jest ustalany przez każdą szkołę i jest kwestią do ustalenia na szczeblu lokalnym, jednak zgodnie z prawem wszystkie szkoły są klasyfikowane jako szkoły podstawowe lub średnie. Zazwyczaj uczniowie przechodzą ze szkoły podstawowej do szkoły średniej w wieku 11 lat. W kilku regionach uczniowie w wieku 8 lub 9 lat przechodzą z „pierwszej szkoły” (first school) do szkoły pośredniej (middle school), a następnie w wieku 12 lub 13 lat do szkoły średniej (często zwanej high school lub upper school). Działa też wiele jednolitych szkół typu academies, do których uczęszczają uczniowie w wieku od 4-5 do 16 lat. Po zakończeniu obowiązkowej nauki w pełnym wymiarze godzin (na koniec 4. kluczowego etapu, w wieku 16 lat) uczniowie zazwyczaj zdobywają uznawane na poziomie krajowym kwalifikacje zewnętrzne, które dzielą się na trzy główne kategorie: Egzamin/ Świadectwo GCSE (potwierdzające zdobycie edukacji ogólnokształcącej na poziomie średnim); kwalifikacje techniczne i zawodowe non-GCSE; oraz kwalifikacje Entry Level.

Prawie wszystkie szkoły podstawowe są szkołami koedukacyjnymi, a około jedna trzecia z nich to szkoły wyznaniowe (Tabela 2c, Schools, Pupils and their Characteristics: styczeń 2017 r Departament Edukacji). Szkoły średnie mogą być koedukacyjne lub męskie/ żeńskie, a około jedna piąta z nich to szkoły wyznaniowe. Zdecydowana większość szkół średnich (comprehensive schools) przyjmuje uczniów bez stosowania akademickich kryteriów naboru. W kilku regionach działają grammar schools, które przyjmują uzdolnionych uczniów.

 

SZKOLNICTWO ŚREDNIE II STOPNIA

W wieku od 16 do 18 lat młodzi ludzie muszą wybrać jedną z następujących możliwych ścieżek kształcenia:

• kształcić lub szkolić się w pełnym wymiarze godzin,
• kształcić lub szkolić się w niepełnym wymiarze godzin oraz przez co najmniej 20 godzin tygodniowo pracować lub wykonywać pracę wolontariacką,
• kształcić się w miejscu pracy.

W wieku 16 lat, młodzi ludzie mogą kontynuować naukę w szkole (sixth form), w sixth-form college lub w szkole policealnej (further education college). Nie wszystkie szkoły średnie kształcą uczniów w wieku powyżej 16 lat. Szkoły, które kształcą uczniów w tym wieku mogą oferować ograniczony zakres programów kształcenia zawodowego i ogólnego. Młodzi ludzie, którzy chcą podjąć kształcenie zawodowe, często wybierają instytucje kształcenia ustawicznego, z których większość oferuje zarówno kształcenie zawodowe, jak i ogólne.

Chociaż zapewniają podobne programy kształcenia, które mogą prowadzić do uzyskania tych samych kwalifikacji zewnętrznych, szkoły i instytucje kształcenia ustawicznego działają na podstawie różnych przepisów.

SZKOLNICTWO WYŻSZE

Instytucje szkolnictwa wyższego są niezależnymi, samorządnymi organizacjami działającymi na podstawie Karty Królewskiej (Royal Charter) lub ustawy Parlamentu uprawniającej je do opracowywania programów studiów i przyznawania stopni naukowych. Zazwyczaj przyjmują studentów w wieku 18 lat i starszych. Czas trwania programów kształcenia na tym poziomie wynosi dwa lata w przypadku studiów stacjonarnych krótkiego cyklu (ISCED 5); trzy lub cztery lata  w przypadku stacjonarnych studiów licencjackich  (bachelor’s degrees with honours) (ISCED 6); co najmniej jeden rok w przypadku stacjonarnych studiów magisterskich prowadzących do uzyskania tytułu master’s degree (ISCED 7).

KSZTAŁCENIE DOROSŁYCH I ZDOBYWANIE UMIEJĘTNOŚCI

Poza szkolnictwem wyższym dostępny jest szeroki i zróżnicowany zakres programów kształcenia zawodowego mających na celu przygotowanie osób dorosłych w wieku powyżej 19 lat do pracy i kariery zawodowej, które zapewniają konkretne umiejętności i doskonalenie zawodowe oraz wspierają rozwój kariery zawodowej. Programy te zazwyczaj prowadzą do uzyskania kwalifikacji nadawanych zgodnie z Regulated Qualifications Framework (RQF). Dorośli, którzy chcą podnieść swoje podstawowe umiejętności, mogą zdobyć kwalifikacje z zakresu jednego przedmiotu, w tym umiejętności funkcjonalne, podczas gdy ci, którzy chcą uzyskać uznawane kwalifikacje, mogą przystąpić do egzaminów prowadzących do uzyskania świadectwa GCSE, A Levels lub Access to Higher Education Diploma.

Duża część finansowanego przez rząd kształcenia zawodowego odbywa się w ramach praktycznej nauki zawodu.

Szkolenia w miejscu pracy finansowane są również przez pracodawców i przybierają formę szkoleń wewnątrzzakładowych oraz kursów realizowanych przez niezależne placówki kształcenia.

Further education colleges są instytucjami oferującymi kształcenie ustawiczne (further education) i szkolenia dla dorosłych. Są one niezależne i samorządne. Kształcenie dorosłych w społeczności może obejmować zarówno uczenie się formalne, jak i nieformalne.

WYBRANE STATYSTYKI

SZKOŁY PODSTAWOWE I ŚREDNIE

Rodzaj instytucji	Liczba szkół	Liczba uczniów
Przedszkola finansowane z budżetu lokalnego dla dzieci od 2 do 5 lat (maintained nursery schools)	402	43 785
Szkoły podstawowe finansowane przez państwo lub z budżetu lokalnego (state funded primary schools)	16 786	4 689 660
Szkoły średnie finansowanie przez państwo lub z budżetu lokalnego (state funded secondary schools)	3 408	3 223 090
Szkoły specjalne finansowane z budżetu lokalnego (maintained special schools)	973	109 855
Szkoły specjalne niefinansowane z budżetu lokalnego (non-maintained special schools )	64	3 755
Pupil referral units	351	15 670
Independent schools	2 297	583 270
RAZEM	24 281	8 669 085

 

SZKOŁY WYŻSZE I INSTYTUCJE KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO

Rodzaj instytucji	Liczba szkół
Uniwersytety	117
Inne instytucje szkolnictwa wyższego	14
Further education colleges	335